Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przedstawionychprzezrząd[254].Dodatkowoprezydentotrzymałprerogatywęzwoływaniawsprawach„wyjątkowejwagi”Rady
Gabinetowej,awięcposiedzeniarząduzjegoudziałemjakoprzewodniczącegoobrad[255].Wstosunkudowiększościkompetencjidokonano
recepcjiczęściartykułówwprostzKonstytucjimarcowej[256].Wtensposóbwprowadzonokontrasygnatęwiększościaktówprezydenckich
przezodpowiednichministrów[257],brakodpowiedzialnościpolitycznejprezydentaprzyzachowaniuodpowiedzialnościkonstytucyjnej
ikarnej,zwierzchnictwoprezydenckienadsiłamizbrojnymi,kompetencjęmianowaniaNaczelnegoWodzanawypadekwojny,prawołaski,
atakżekompetencjęwypowiadaniawojnyizawieraniapokojuzauprzedniązgodąSejmu[258].Niewyposażononatomiastprezydenta
winstytucjerozwiązaniaparlamentuiwetaustawodawczego,cowdoktrynieuzasadnianobrakiemprzydatnościtakichkompetencji
w„ustrojuludowym,wolnymodantynomicznychkonfliktówmiędzyorganami”[259].
Małakonstytucjawprowadzałaustrojowenovumdostrukturywładzywykonawczej–instytucjęRadyPaństwa.Miałaonafunkcjonować
podprzewodnictwemprezydentaizajmowaćsię:zatwierdzaniemdekretówrządu,aprobowaniemprojektówbudżetuinarodowychplanów
gospodarczych,wprowadzaniemnawniosekrządudrogąuchwałystanuwyjątkowegoistanuwojennego[260].Otrzymałatakżeprawo
inicjatywyustawodawczej[261].Wtejsytuacjiprezydent,wzmocnionykompetencyjnieiinstytucjonalnie,przestałzajmowaćzaprojektowaną
wramachKonstytucjimarcowejpozycjępouvoirneutre[262]istałsięaktywnymelementemsystemupolitycznego,wywierającymwpływ
nadziałalnośćRadyPaństwa,rządu,aczęściowoipośredniotakżejednoizbowegoparlamentu.Przesłankiupolitycznieniastanowiskagłowy
państwa,atakżewspółdziałaniawszystkichorganówegzekutywy,wzmacniałyjegorolęwporównaniuzKonstytucjąmarcową[263]iistotnie
odróżniałycharaktertegourzęduzarównopodwzględempozycjiustrojowej,jakteżinapłaszczyźniekompetencyjnej.
Opisanepowyżejprocesyuległyspotęgowaniuwpraktyce,jakożetasamaosobałączyłasprawowanieurzęduPrezydentaRPzfunkcją
sekretarzageneralnego,anastępnieprzewodniczącegoKomitetuCentralnegoPolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczej.Odpowiedzialność
konstytucyjnapozostawałaustrojowąfikcją,jakożeTrybunałuStanu,którymiałrozpatrywaćwnioskiwtymprzedmiocie,wogóle
niepowołano[264].Wartoprzytymdodać,żewokresieprezydenturyB.BierutaniekorzystanozposiedzeńRadyGabinetowej.
Funkcjonowałnatomiastorganpozakonstytucyjny–PrezydiumRządu[265].Wjegoskładwchodzili:premieriwicepremierzyoraz
podsekretarzstanuoddelegowanydokoordynacjipracprezydium.Posiedzeniomtegoorganuczęstoprzewodniczył
prezydent[266].Wkonsekwencjikluczowedecyzjepolitycznewychodziłyodniewielkiegogronaosób,zajmującegookreślonąpozycję
whierarchiiwładzypolityczno–wojskowejustanowionejjeszczew1945roku,naszczyciektórejznajdowalisięmarszałekKonstanty
RokossowskiiambasadorZSRRWiktorLebiediew[267].
Podsumowując,prezydenturawPolscewlatach1947-1952funkcjonowałaformalniewsystemierządówparlamentarnych,wktóry
wprzęgniętoniektórezzasadradzieckiegosystemuustrojowego.Jednakżetakustanowionaformarządówstanowiłaprawno–polityczną
fikcję[268].Wczasie,gdytrwałprocespodporządkowywaniasobieprzezkomunistówcałościżyciapolitycznegowkrajuilikwidacji
opozycji,Małakonstytucja,wrazztradycyjnymiformamiustrojowymi,posłużyłajakozasłonadlaprowadzonychdziałańielementpośredni
wewolucjioddemokracjiparlamentarnejdosowieckiegototalitaryzmu[269].
UstanowienieinstytucjiPrezydentaRPnagruncieMałejkonstytucjinieprzesądzałoojejrecepcjidokonstytucyjnegosystemuorganów
państwowychPolskiejRzeczypospolitejLudowej[270].Ustrojodawcanieukrywał,żeprzyjętawlutym1947rokuustawajestaktem
tymczasowymizostaniedokońcakadencjiSejmuUstawodawczegozastąpionanowąkonstytucją[271].Treśćnowegoaktupowstawała
wdwóchkomisjachutworzonychprzezKCPZPR,wtajemnicynawetprzedSejmemUstawodawczym[272].Ponaniesieniupoprawekprzez
JózefaStalina,dokumenttrafiłdoWarszawy,gdzie„obradowali”nadnimposłowie.Uchwaleniekonstytucjinastąpiło22lipca1952
roku[273].
Nowaustawazasadnicza,ustanawiającpaństwoonazwiePolskaRzeczpospolitaLudowa,przyniosłakresinstytucjijednoosobowejgłowy
państwa.Wcześniej,bowwynikureferendumz1946roku,przesądzonoolikwidacjidrugiejzizbparlamentu–Senatu.Wszystkotobyło
efektembezprecedensowegoijednoznacznegozerwaniaztradycjamipolskiegoparlamentaryzmuikonstytucjonalizmu[274].
Przepisykonstytucyjnestanowiływart.30,iżRadaMinistrówjestnaczelnymwykonawczymizarządzającymorganemwładzy
państwowej[275].Oboktegoorganuprzewidzianotakże,nagrunciezasadyjednolitościwładzy,miejscedlaRadyPaństwa,jakoorganu
pochodzącegozSejmuipodległegowcałejswojejdziałalnościSejmowi[276].NastąpiłojednocześnieprzejęcieprzezRadęPaństwa
uprawnieńprezydenckichwsferzestosunkówwewnętrznychizewnętrznych[277].Natymwyczerpywałsięskładinstytucjonalny
egzekutywy.Przyspieszonyprocesuniformizacjinawzórsowieckipolskichprzeobrażeńustrojowychprzesądziłostatecznieoprzyjęciu
„kolegialnego”modelugłowypaństwa,takjaktomiałomiejscewKonstytucjiZwiązkuRadzieckiegoz1936roku[278].Tymsamym
naokrestrzydziestusiedmiulatwyrugowanozpolskiegoustrojuurządprezydenta.
1.
Zob.S.P.Huntington,Trzeciafalademokratyzacji,Warszawa1995,s.23-35.
↩
2.
Zbiórnajważniejszychdokumentówdopowstaniapaństwapolskiego,oprac.K.W.Kumaniecki,Warszawa–Kraków1920,s.127.
↩
3.
A.Ajnenkiel,Polskiekonstytucje,Warszawa1982,s.218.
↩
4.
W.J.Wołpiuk,NaczelnikPaństwa1918-1922.Przedprezydenckaformawładzypaństwowej,„PrzeglądSejmowy”,2005,nr6(71),
s.20.
↩
5.
Zob.„DziennikPrawPaństwaPolskiego”1918,nr12,poz.23,OrędzieRadyRegencyjnejdoNaroduPolskiego;ibidem,poz.24,
Dekretwprzedmiocietymczasowegowykonywaniawładzyustawodawczej.
↩
6.
M.Affek,KwestiakandydaturdotronupolskiegowczasieIwojnyświatowej,„ProFide,RegeetLege”1999,nr1,s.10.
↩
7.
J.M.Majchrowski,UgrupowaniamonarchistycznewlatachIIRzeczypospolitej,Wrocław1988,s.13.
↩
8.
Wartozauważyć,iżmimolicznychograniczeńizależnościodrządówzaborczych,RadzieRegencyjnejudałosięzbudowaćzręby
polskiejpaństwowości.Stworzonozarównopodstawypolskiegoprawodawstwa(przedewszystkimcywilnego),jakiadministracji.
DziałalnośćRadyipowoływanychprzezniąrządówKrólestwaPolskiegopozwoliłanazłagodzeniepolitykizaborcówizwiększenie
