Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
SystempolitycznyPolski1944–1989:ustrój,politykawewnętrznaizewnętrzna
Wstęp
śnieniamechanizmówtrwaniasystemu,m.in.pojęcianprzyzwolenia”insensu
zbiorowego”.Znanejużzrozdziałuwstępnegopowyższekategoriesąjednak
przezwiększośćpiszącychotychproblemachtraktowanenarównizpojęciem
legitymacji.Zauważyćnależybrakmasowejakceptacjisystemunapoziomie
wartościuznawanychprzezobywateli(atylkoewentualnienapoziomieza-
chowańlubpostaw),wsytuacjikiedywwersjiidealnejsystemutotalitarnego
występujepełnainternalizacjapreferowanychprzezwładzeprzedmiotówle-
gitymizacji.Sukceskomunistówwukształtowaniunnowego”człowiekaispo-
łeczeństwaimplikowałbybowiemzarazempełnąlegitymacjęsystemu.
Jednocześniestabilizacja(awjejramachlegitymacjaczyprzyzwolenie)
nietylkobyłarezultatemużyciaśrodkówprzemocyiprzymusubezpośred-
niego,jakkolwiekichrolabyłaznaczącawcałejhistoriiPolskiLudowej,
azpewnościądecydującawtymaspekciewpierwszymokresie.Perspekty-
waanalitycznateoriitotalitaryzmustanowiwięcwątpliwykluczdozrozu-
mieniasystemuPRL.Pomimobowiemtotalitarnychaspiracjirządzących
(szczególniepo1948rokukiedyodrzuconopozoryrządówparlamentar-
nych),niezdołanozrealizowaćkonstytucyjnejdlatotalitaryzmuzdolności
mobilizowaniamaspoprzeztreściideologiczne.Totalitaryzmnieprzebił
sięprzezpodłożekulturowe,nieogarnąłduchowegowymiaruegzystencji,
zostałograniczonydosferywładzyorazświatapozorów.
ZdaniemKrystynyKerstenwładzekomunistycznewPolscepoprzesta-
wałynawymuszaniuzewnętrznejuległości.10Dziełodestrukcjiitowarzy-
szącamukrucjatanowejwiarymiałyograniczonyzasięginiewniknęły
wgłąbtkankikulturowej.Sprawiałtogłównieopórspołeczeństwa.
Następne35lat(po1956roku)tostopniowesłabnięcietotalnejkontroli
oraz,wedługkoncepcjiStanisławaGebethnera,naciskspluralizowanych
podsystemów(kulturowych,ekonomicznych)społecznychnamonocen-
trycznysystempolityczny.11Stądteżpojawieniesiękategoriinautoryta-
ryzmusocjalistycznego”,czynawetndemokracjiplebiscytarnej”12,celem
opisureżimupolitycznegowpopaździernikowejPolsce.
WojciechLamentowiczdokonałtypologiisystemukomunistycznego
wPolscena:1)totalitarnysocjalizmpartyjny;2)autorytarnysocjalizm
państwowy.13
10
Por.K.Kersten,CzyPRLbyłapaństwemtotalitarnym,nWiadomościHistorycz-
ne”1992,nr195(1–2),s.5–10.
11
S.Gebethner,Legitymizacjasystemupolitycznegoakoncepcjaładuporozumień,
[w:]A.Rychard,A.Sułek,dz.cyt.,s.97–116.
12
Tamże,s.105.Oteoriachposttotalitarnychzob.J.Wiatr,Zmierzchsystemu,
Warszawa1991,s.112–113.
13
W.Lamentowicz,Siłaibezsilnośćwładzypolitycznej,[w:]J.Mucha(red.),Spo-
łeczeństwopolskieuproguprzemian,Warszawa1991,s.78–80.
