Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RadosławRybkowski
zasięguterytorialnegobyłowięcjednocześnierozszerzaniemzasięgujedynej
prawdziwejcywilizacji2.
Drugafaza,rozwijającasięnaprzełomieXIXiXXwieku,związanabyłazno-
wymiodkryciamiwdziedzinienaukiitechnologii.TeoriaDarwina,wktórejza-
proponowanopostrzeganiepojawieniasięirozwojuczłowiekajakoprocesucał-
kowicienaturalnego,zostałazaaplikowanatakżedopaństw.Powstawaniepaństw,
anastępnieichgeopolitycznedziałaniezaczęłobyćrozumianeniejakorealizacja
misjicywilizacyjnej,alejakorezultatnaturalnychprocesów,któremogłybyćba-
danewnaukowysposób.Podstawowezałożeniatakiegomyśleniawskazująna
to,żepaństwapowstająwsposóbnaturalnyiztegosamegopowodumająswoje
naturalnepotrzeby,któremusząuleczaspokojeniu,gdyżwinnymwypadkupań-
stwateskazanesąnazagładę.Ztegonaturalnegoporządkuwynikatakżepodział
nakrajekolonialne(muszącezaspokoićpotrzeby)orazkolonie(służąceichza-
spokojeniu).Światbyłpostrzeganyjakorzeczywistośćzamknięta,dlategozysk
jednychokazywałsięnieodwołalniestratąinnych.Uważano,żedlawłaściwego
rozwojupaństwniezbędnyjestdostępdoograniczonychzasobówsurowców,ato
zkoleinieuchronnieprowadzidokonfiktów.Rozwójśrodkówtransportuiko-
munikacjidoprowadziłdotego,żenarodowegospodarkistałysiębardziejzwarte
itrwalepołączonesieciamipowiązań.Ówczesneśrodkimasowejkomunikacji
umożliwiłytakżeoddziaływanienaposzczególnychobywateli.Mająctakiemożli-
wości,państwonarodowezaczęłodefiniowaćtożsamośćpojedynczegoczłowieka
zapomocąedukacjiorazówczesnychnarzędzipropagandy(prasy,apotemtakże
filmuiradia).Powołaniemjednostkinatomiaststałosiępoświęceniedladobra
większości.Ofiarępojedynczegożyciapostrzeganowkategoriachnarzędziapo-
szerzeniazasięguterytorialnego,niezbędnegodlarozwojudanegokraju.Osta-
tecznymspełnieniemtakiejwizjidziałaniapaństwanarodowegowograniczonej
przestrzeninaszegoświatastałasiędrugawojnaświatowa3.
Wczasietrwaniadwóchpierwszychfazrozwojugeopolitykiistnieniepaństw
upadłychczyraczejtakich,którejeszczenieosiągnęłypełnipaństwowości,trak-
towanebyłojakorzeczoczywistaiułatwiającaekspansjęterytorialną.Takieupad-
łepaństwapotrzebnebyływówczaswszystkimpragnącymdynamicznegorozwo-
ju-rozwójtennieodłączniepowiązanybyłznowymizdobyczamiterytorialnymi
irozszerzaniemgranicpaństwowych.Czasyzimnejwojnyzmieniłypodejściedo
geograficznejprzestrzenności.Popierwsze,okazałosię,żeświatowezasobyniesą
czymśstałym.Nowebadaniageologicznepomogływodkryciunowychzłóżsu-
rowców,arozwójtechnologicznydoprowadziłdonieprzewidywanegowcześniej
zwiększeniaznaczeniatakichsurowcówjakuranczyplatyna(taostatnianieze
względunaswojewaloryjubilerskie).Podrugie-odfaktycznejibezpośredniej
2J.Agnew,Geopolitcs.RevisioningWorldPolitics,London1998,s.87-94.
3Ibidem,s.94-105.SaulCohenwswojejksiążceużywaokreśleń:„wyścigoimperialnąhe-
gemonię”oraz„niemieckaGeopolitik”dlaopisaniatychetapów,zob.S.B.Cohen,Geopolitics.Te
GeographyofInternationalRelations.SecondEdition,NewYork2009,s.12-24.
