Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(str.211),achórświętychiwybranychtowarzyszytemuaktowirównie
szyderczymśmiechem,wówczasmimowoliodsuwamysięodPascala
zezgrozą:wówczasjesteśmyznówcałymsercemzdobrymojcem
jezuitą.Przywszystkichswoichsłabostkachibrakach,onpozwala
ludziomżyć;religiaPascalawytępiłabywszelkieżycie,jakogień
wypaladonajmniejszegoźdźbłatrawy.AbysięzamknąćwPort-
Royal,Pascal,genialnyuczony,porzucił,wpełniprac,naukę,jako
czcząipustązabawkę;Racine,gdybyuległklątwomswych
nauczycielizPort-Royal,niedałbynamanijednejzeswychtragedii.
Ludzkośćcofnęłabysięzpowrotemdoowychsektbiczowników,
którzyprzeciągaliwpielgrzymkachkajającsięzagrzechy,lubteż,
zwątpiwszywogóleomożliwościzbawienia,rzucalisięwobłędną
rozpustę.
Albowiem,najosobliwszymparadoksemwtejkontrowersji,Pascal
kojarzyumysłnowożytnegouczonegozestanemduszy
średniowiecznegoascety,podczasgdyjezuiciznowużłączą
średniowiecznyscholastycyzmmetodmyśleniazpoczuciem
arcynowoczesnejwyrozumiałości.
Takotostarłysiętedwapotężneprądy,cidwajkrzepcyzapaśnicy;
awwalcetejobajodnieśliśmiertelnerany,odktórejobajmielicharłać
iginąć.Pascalzadałśmiertelnyciosteologiischolastycznej
imarzeniomjezuitówojakiejśpowszechnejteokracji;jezuiciosaczyli
jansenizmwjegomałejforteczce,wktórejzwyrodniałistrawiłsię.
Alektowie,czynienajwięcejwtymsporzenieucierpiałareligia.
IjejzadałyProwincjałkiranę,mimonajlepszych,najświętszych
intencyjautora,imimoże,skądinąd,działanieichbyłouzdrawiające.
Uczyniływyłom,którymwrógdostałsiędotwierdzyijużjejnie
opuścił.Pascalpokazałdrogę,jakmożnaobrócićwżartsubtelności
teologiczne,poddaćjeprobierzowilogiki;uprawniłświeckizdrowy
rozsądekdorozstrzyganiawtychkwestiach.Piszącwjęzyku
francuskim,zaprosiłnajszerszyogółnatenfestyn.Wkilkazaledwie
latpoProwincjałkachpowstajeMolieraŚwiętoszek;aleimćTartufe
kojarzyjużrysyjezuityzmui—jansenizmu,objętewspólnym
szyderstwem.CzymogłobybyćcośtragiczniejszegodlaPascala,
gdybytegodożył!NiedarmoWolterrozkoszujesięProwincjałkami:
zrobiznichużytek,stosująctesamemetody,ale—docałejteologii.
Wyobrażamsobie,żeAnatolFrancezrozkosząmusiałczytywać
Prowincjałki.
TakteżsiępatrzyłnatesprawyiKościół.Papieżewielokrotnie
potępiliinapiętnowaliwydobyteprzezPascalanajawgorszące
