Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
MarekBłaszczyk
egzystencjalnaproblematykajegotwórczości,skoncentrowanawokółtakichza-
gadnień,jakmiejsceirolaczłowiekawświecie,autokreacyjnypotencjałjed-
nostki,samotnośćczysztukaszczęśliwegożycia.
Człowiekkonkretny
Montaigneuwagęswojąkierujenaczłowiekaisprawyetyczno-praktyczne.
Głosi,żenieistniejąniezmienne,absolutneprawamoralne,przetoniewartotoczyć
sporównatleideologicznymczydogmatycznym.Będącsceptykiem,kontestuje
nślepąwiarę”poprzedniejepokijakokrępującąwolnośćoraztwórczezdolności
jednostki.Montaigne,jakpowiedzieliśmy,uchodzizarzecznikaświatopoglądu
1
zdroworozsądkowego-jestkrytykiemfilozofiispekulatywnej(filozofiiakade-
mickiej,nnaukowej”),obrońcątolerancjireligijnejorazprekursorem(antycypując
poglądyFranzaBoasaiBronisławaMalinowskiego)relatywizmuwantropologii
kulturowej.AutorPróbpodkreślazatem,żejużsamosformułowanienwojnare-
ligijna”zawierawsobiesprzeczność,niemabowiemnicbardziejantyreligijnego
niżwłaśniejakakolwiekwojna.Dostrzegateż,żenmoralność,któraupatruje
swojeźródławtranscendencji,samastajesięźródłemzachowańniemoralnych.
Abstrakcyjnaprawdazamiastbyćźródłemcnoty,stajesięusprawiedliwieniem
występku:pozór,maskaiceremoniazakłamująjejistotę,aonasamawyzwalanaj-
gorszenamiętnościdrzemiącewczłowieku”.Absolut,choć-zjednejstrony-
2
zdajesiębyćdlaczłowiekadoskonałympunktemodniesienia,przedmiotemjego
nieustannegodążenia(filozofowieżyciaorazfilozofowieegzystencjimówiątu
oautotranscendencjibytuludzkiego);zdrugiejzaś-cenąowegodążeniajestnaj-
częściejucieczkaodświata(iwłasnejsamotności),zanegowanieswojegoegzy-
stencjalnegousytuowaniawbycie.Ucieczkata,powiadaMontaigne,motywowana
jestlękiemprzedświatem,niemożnościąodnalezieniasięwnimorazjegoafirmacji.
Abstrakcja,doktórejjednostkadąży,dajejejpozornąpewność(najejpodsta-
wietworzysiępóźniejaksjologicznedogmatyimetafizycznesystemy),poczucie
bezpieczeństwaiontycznegozakorzenienia,niwelując(oswajając)tymsamymów
egzystencjalnylęk.
Niemniejjednaktowłaśniezatraceniesięwabstrakcjach,usilnawiarawist-
nienienrzeczywsobie”,zdajesięgłównąprzyczynąludzkiegozagubienia(wtym
poczuciasamotności).Możemynawetpokusićsięostwierdzenie,żeMontaigne
wydajesiętuantycypowaćSartre’owskąkoncepcjęnzłejwiary”,wedlektórej
człowiek,szukającusprawiedliwieniadlaswoichwyborówiczynów,fałszujerze-
czywistość,zasłaniając(lubmodyfikując)prawdęosobieiswoimistnieniu.
3
1
Por.MarekBłaszczyk,Filozoficznekontekstyodrodzeniowejmyślihumanistycznej,nAmor
Fati”2016,nr2(6),s.158-159.Szerzejnatematontologicznychiepistemologicznychzałożeńscepty-
cyzmuMontaigne’azob.MarekSołtysiak,Założeniaontologiczneiepistemologicznesceptycyzmu
Montaigne’a,nStudiaPhilosophicaWratislaviensia”2019,nr4,s.69-87.
2
KrystynaOsmańska,Ludzkiwymiarw„Próbach”Montaigne’a,nActaUniversitatisNicolai
Copernici”1982,nr6(130),s.120.
3
Por.Jean-PaulSartre,Bytinicość.Zarysontologiifenomenologicznej,przeł.JanKiełbasaiin.,
Kraków:ZielonaSowa2007,s.83-112.
