Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Heterotopiei(nie)miejscażyciawdramaturgiiZofiiNałkowskiej-kluczedolektury
11
anseprzestrzennepisarstwaNałkowskiej,coprawdanieużywapojęćheterotopijno-
ściczypalimpsestowości,alezjejustaleńdasięwyciągnąćpodobnewnioski,kiedy
mówioperspektywizmie,relacyjności4(któremutopojęciuodpowiadainnebliskie
semantycznieokreślenieMagdalenyJanowskiej5iwykorzystywaneostatniowbada-
niachprzezAnnęPekaniec-personologia-służącedobadaniastatusubohaterów
wtekścieliterackim,wyznaczającehoryzontdomówieniaodrugimczłowieku).Kon-
figuracyjnośćoglądanychorazdoświadczanychciałemorazprzekleństwempamięci
miejsciludziujawniająchronotopiezależnościnniebezpiecznychzwiązków”między
ludźmiiichzastanawiającą(bynierzec:dziwną)konstelacyjnośćwrelacjachoso-
bowo-przestrzennych6.Przestrzeńiczastoswoiściefunkcjonującekategorie,które
ulegająrozmyciu,aleteżzgeometryzowanaprzestrzeń(jakchoćbywDomukobiet)
nigdyniejestaprioryczna,nigdyniejestuporządkowanatak,jakbytegooczekiwali
uczestniczącynasceniezdarzeńbohaterowie,ponieważdlakażdegoznichznaczyona
coinnegoiinaczejuwieraprzeszłośćorazdoskwierateraźniejszość.Historyczność
ipamięćoprzeszłościsąturozrywane,aważnymimperatywemetycznymstajesię
koniecznośćuświadomieniasobienieuchronnychzmian.DominikzDniajegopowro-
tumówinaprzykład:nBomusiałemjakbyprzerobićmojeżycieodtejstrony.Przede
wszystkimcałątwojąbiografię”(DJP,230).
Możnabyupraszczającopowiedzieć,wmyślkonwencjidramatuskandynawskie-
gospodznakuStrindbergaiIbsena,atakżepolskiegodramatumodernistycznego,że
oilekobietysątuupioramiiodtwarzająrolezjaw,otylemężczyźni(mówieniiprzy-
woływani)sążywi,mimożewrzeczywistościichstatustostatusmasek,konstrukcji
fasadowych,konstruktówosobowościowychsłużącychjakopasytransmisyjnebudo-
waniaopowieścikobietosobiesamych.Choć,należydodać,żenaprzykładwRenacie
Słuczańskiej(1935)toJulekpowiedoRenatyotym,żeumiesięprzezlataznakomicie,
zwprawą,wiarygodnościąinmistrzostwem”maskowaćoraznmistyfikowaćwszyst-
kichnaokoło”(RS,402-403),nawetsamąsiebie.
IstotnąkwestiądramaturgiiNałkowskiejjestprzestrzennośćikierunkowaniewie-
dzyoświecieiludziachpoprzezusytuowaniewmiejscuczywobecmiejsca,wktó-
rymbohaterowiesięznajdują.Sprzyjatorefleksjinadwymiaramiheterotopijności
ipomagazwizualizowaćstanyumysłowościorazduchowościbohaterówNałkowskiej,
ponieważwichwidzeniuświatakryjesięnieustannawalkaomiejsceprzynależności,
którestajesięczęsto(nie)miejscemegzystencji,wyobrażonąprzestrzeniąlabiryntowo-
ści(jaktowprototypowejwersjipokazujądramatySzekspirazHamletowymnDania
jestwięzieniem”,atakżeZbrodniaikaraDostojewskiegozdużoważniejszymlabiryn-
temmiejskościjakokonstruktemprzywidzeńRaskolnikowaniżpetersburskościjako
4WandaLeopold,OdramatachNałkowskiej,nDialog”1958,nr8,s.118-126.
5MagdalenaJanowska,Postać-człowiek-charakter.Modernistycznapersonologiawtwórczości
ZofiiNałkowskiej,Kraków:Universitas2007.
6Ospecyficerozumieniakonstelacyjnościjakoformyanalitycznej(aniemetodybadawczej),cha-
rakteryzującejsięelastycznościąiidiosynkratycznościązob.RyszardNycz,LekcjaAdorna:tekstjako
sposóbpoznania,albookulturzejakopalimpseście,nTekstyDrugie”2012,nr3,s.44.
