Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nPRZEGLĄDHUMANISTYCZNY”,2/2023
ISSN:0033-2194,e-ISSN2657-599X
Copyright@byŁukaszKsiążyk,DamianWłodzimierzMakuch,AdriannaKarbowiak,2023
Licencjaniewyłączna/
CreativeCommonsUznanieAutorstwa(CC-BY)3.0Polska
http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/
ReligijnośćaemancypacjawdrugiejpołowieXIXwieku
Uźródłakoncepcjitematycznejprzedstawionegonumeruleżyprzekonanie,że
jednymzczynników,któryuwarunkowałspecyfikępolskichwariantówmodernizacji,
jestreligijność-uformowanazarównopodwpływemtradycyjnychsystemówwy-
znaniowych,jakiindywidualnychposzukiwańwdziedzinieduchowości.Powracamy
więcdopiśmiennictwadrugiejpołowyXIXwiekuwposzukiwaniutekstowychśladów
ówczesnejreligijnościzprzeświadczeniem,żewypracowanewtamtymczasienarra-
cjeodegrałyistotnąrolęwkształtowaniusiępolskiegospołeczeństwanowoczesnego.
Szczególnymzainteresowaniemobjęliśmyrelacje,jakiezachodziłymiędzyzjawiska-
miocharakterzereligijnymaprocesamiemancypacyjnymi.Teostatnierozumiemy
niezwykleszeroko.Interesująnasnietylkokonkretneprocesyupodmiotawianiaiwy-
zwalaniagruppodporządkowanych(m.in.kobietiklasyludowej),aleteżrównościo-
weidemokratyczneprojektyintelektualne,którewpływały(lubpotencjalniemogły
wpłynąć)natęspołecznązmianę.Pomieszczonewnumerzeartykułyudowadniają,
żeówczesnareligijnośćoddziaływałanadziewiętnastowiecznenarracjeozdobywaniu
głosu,naopowiadanieowyzwoleniuiopresji,rozwojuipodporządkowaniu.
Osobypiszącewtomieunikająuproszczeń,którezakładałatzw.tezasekularyza-
cyjna,głosząca,żewrazzpostępemnaukowo-technicznymreligijnośćodgrywaco-
razmniejsząrolę.Wtymsensiestawianepytaniaidiagnozydowodzą,żewpolskiej
rzeczywistościepokapostępuinaukiautomatycznieniezaowocowałamarginalizacją
duchowości,prostoduszniepojętymnodczarowaniemświata”,ajedyniedoprowadziła
dotransformacjiznaczeńiwartościzwiązanychzesferąreligii.Zaprezentowanearty-
kuływpisująsięraczejwbadaniapostsekularne,przyswajaneirozwijanewostatnich
latach.Nietylejednakzastępująjednąkoncepcjęhistoriozoficznąinną,ilekomplikują
naszobrazdrugiejpołowyXIXstulecia.Wobrębiepolskiejnowoczesnościreligijność
trudnopostrzegaćwyłączniejakohamulecrozwoju.Jesttozjawiskowspółtworzące
iwarunkującepostępiwyzwolenie,nawetjeśliczasemowowspółtworzeniepolega-
łonabyciunegatywnympunktemodniesienia.Samopojęcieemancypacjiokazuje
sięfinalniemałoprecyzyjne,wymagaciągłychdookreśleń,niedajesięsprowadzić
dojednokierunkowegoruchuproklamowanegoprzezgrupęowyraźnymświatopo-
glądzie,niemożnagoodruchowoprzełożyćnakonkretnąperspektywębadawczą,
przyporządkowaćdokonkretnychstudiów.Przyswojeniepowyższychstwierdzeń
