Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Charakterystykaelementówmiastotwórczych
Ulotnośćczasujestwidocznawzmieniającejsięzabudowie.Próżnobyłoby
szukaćwdanymmiejscuformy,domu,drzewaczypłotusprzedlat.Bowiemwy-
miennośćformjestcechąnaturywpisanąwżyciepokoleńimiasta.Tenniekoń-
czącysięprocestworzeniawciążnowychscenografiidlaludzkichzdarzeńodna-
wianyjestprzezdokonywaniezmianwprzestrzeni.Pozwalatokolejnympokole-
niomwznosićsiękulepszemuigodniejszemużyciu.
Potrzebaciągłychprzeobrażeńjestwpisanawnastaksamomocnojak
wnomadów-koniecznośćposzukiwaniawodynapustyni.Tonapędcywilizacyj-
nynieustanniepracującejwnasmaszynypragnień.
Uwagiwstępne
Historiakształtowaniaprzestrzeniopartegonawzorcachinnychniżlokalneza-
częłasięwPolscewrazzprzyjęciemchrztuiprzystąpieniemdosystemuwspół-
istniejącychpaństweuropejskich.Stamtądzaadaptowanoiwdrożonowżycie
wXIIIwiekunowysposóbtworzeniasiedliskludzkich.Wcześniejpolskiestruk-
turysiedliskoweistniaływbardzobogatejiróżnorodnejformie,aichkształtopar-
tybyłprzedewszystkimnawzorcugrodziska.Znamiennymelementemtychcha-
rakterystycznychdlategookresustrukturbyłyowalnicowewkształciemury
obronne,któreorganizowałyspołecznąprzestrzeń,tworzyłyhierarchięorazwy-
znaczałyrangęmiejsca.Byłytymwyższe,imważniejszejprzestrzenibroniły.
Wzależnościodwielkościgrodziskaskładałysięzodjednejdoczterechwydzie-
lonychodrębnychczęścipołączonychjedyniebramami(ryc.1.1).
Domysytuowanowewnątrzbezokreślonegowzorca.Ichukładorazwza-
jemnerozmieszczeniebyływielokrotniebardzoprzypadkowe.Jedynymwi-
docznymkluczem,wedługktóregostaranosięorganizowaćzabudowęwe-
wnętrzną,byłoutworzenieprzygłównymwjeździewiększegoplacuorandze
przestrzenispołecznej.
SytuacjazmieniłasięzasadniczoodXIIIwieku,kiedytoprzyjętozasadębu-
dowymiastopartąnaortogonalnejkompozycjimiaststarożytnych,gdziepo-
szczególnestrefy,hierarchicznośćorazznaczeniewnowejstrukturzebyływy-
znaczaneprzezzespołybudynkówtworzącekwartałyorazsystemyulicwraz
zplacami,aopasującejemurypełniłyjedyniefunkcjęzabezpieczeniaprzed
zewnętrznymwrogiemorazstanowiłygranicęobowiązującegowdanymmiej-
scuprawa(Topolski,1988,s.207).
Odtegomomentuzacząłsięprocesbudowaniazłożonościprzestrzennej
miastpolskichopartejnanowychzasadach,którytrwałnieprzerwaniedokońca
XVIIIwieku.Wokresietympowstawałyprzestrzennestrukturyopartenietylko
napierwotnymmieścielokacyjnym,leczrówninaotaczającychjeosadach,
przysiółkachorazprzyległychmiasteczkach.