Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historyczneteorieracjonalnościnaukowej
uprawiasięspekulatywnie,bezprowadzeniawłasnychbadańempirycznych.
Częśćztychteoriito,jakpowiedziałbyOssowski,nteoriezjawiskoderwanych”
23
,
wyabstrahowanychzhistorycznegokontekstu,innezkoleistarająsięuchwycić
ogólnąnlogikędziejów”,doczegoczęstoniesąpotrzebnebadaniaszczegółowe.
Zgodniezprzyjętątutajkonwencjąuznajętentypstudiówzaelementideału
nauki,obokogólnychregułmetodologicznych,czylizainnytyppraktykisocjo-
logicznejniżten,którymnietutajprzedewszystkiminteresuje.Mojepodejście
możnanazwaćaposteriorycznym,ponieważdokonujęlogicznejrekonstrukcji
programówbadawczychnapodstawiefaktycznejpraktykistosowaniateorii,
anietylko–inieprzedewszystkim–deklaracjiteoretycznychczynionych
przezbadaczy.Mimoskupieniauwaginaaspekcieteoretycznymukazujęjego
powiązaniezmetodologią(tj.technikamibadawczymi)iideałemnauki(me-
tateoriąnauki).Wszystkietrzywymiarysąbowiempowiązane,alemajątakże
własnądynamikęrozwoju.
Historyczneteorieracjonalnościnaukowej
Wprowadzającnowepojęcia,będęjeobjaśniałwtokuwywodu.Wtymmiej-
scuchciałbymjednakodwołaćsiędotradycjizzakresufilozofiinauki,którana-
dałazasadniczyrysmojejpracy.ThomasNicklesokreślatennurtnhistorycznymi
teoriamiracjonalnościnaukowej”(historicisttheoriesofscientificrationality)24,
odwołującsięm.in.dopracThomasaKuhna,ImregoLakatosaiLarry’ego
Laudana25.OsobiściedotejtrójkidołączamjeszczeLudwikaFlecka26.Każda
23StanisławOssowski,Prawa„historyczne”wsocjologii(1935),w:tegoż,Onauce(Dzieła,t.4),
PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Warszawa1967,s.71.
24ThomasNickles,Historicisttheoriesofscientificrationality,w:TheStanfordEncyclopediaof
Philosophy(Spring2020Edition),red.EdwardN.Zalta,https://plato.stanford.edu/archives/spr2020/
entries/rationality-historicist/[dostęp:7.01.2020].
25
ThomasS.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych(1962),przekł.HelenaOstromęcka,Fundacja
Aletheia,Warszawa2001;ImreLakatos,Pismazfilozofiinaukempirycznych,wyb.iprzekł.Wojciech
Sady,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa1995;LarryLaudan,ProgressandItsProblems.Towards
aTheoryofScientificGrowth,UniversityofCaliforniaPress,Berkeley1977;tenże,ScienceandValues.
TheAimsofScienceandTheirRoleinScientificDebate,UniversityofCaliforniaPress,Berkeley1984.
Por.WojciechSady,SpóroracjonalnośćnaukowąodPoincarégodoLaudana,WydawnictwoLeopoldinum,
Wrocław2000;JózefŻyciński,Strukturarewolucjimetanaukowej.Studiumrozwojuwspółczesnejnauki,
CopernicusCenterPress,Kraków2013.
26L.Fleck,Powstanieirozwójfaktunaukowegoł,dz.cyt.Oczywiściewłączeniedotejtradycji
takżeFleckapowinnobyćopatrzonezastrzeżeniami.NawetjeśliKuhnwymieniagojakopostać,która
inspirowałagoprzypisaniuStrukturyrewolucjinaukowych,tonieuczestniczyłonwtejsamejdyskusji,
copozostalitrzejwymienieniprzezemniefilozofowie.
17
