Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie.Odchylenie,wykręcenie,odrutynizowanie
trzymanakolanie.Taekwilibrystycznapozasprawiawrażenie,jakby
umieszczonawramie(futrynie)bohaterkapróbowałaowąramę-jak
kadr-przesunąćczyrozepchać.TymsamymBirkutzamkniętyzostał
wstatycznymkadrzejakwsystemie,którygoostateczniepochłonął,
podczasgdyAgnieszkaówkadr,jakrzeczywistość,rozpycha.Warto
więczapytać:wjakisposóbpolskiekinowlatach1968-1982poszerzało
iprzekraczałoówczesną(normatywną)rzeczywistość?Jakciaławru-
chu-znajdującesięnieustanniemiędzypozycjami-Brozpychały”tę
rzeczywistość?Ijakszukałydlasiebiewięcejmiejsca?
Ekscesjakonowastrukturaodczuwania
Cowidzimynapewno?Napewnowidzimyruch.Wyzwalający,zmy-
słowy,przepełnionymłodzieńcząwitalnościąiradościąbiegDaniela
(DanielOlbrychski)wśródkoni.Toznakodrodzenia.SamWajda
zauważył,żefinałWszystkonasprzedaż(1968)wyprowadzafilm
Bzmrocznejatmosferywstronęświatła”21.Wstronęenergiiiżycia.
Aletoniewszystko.Ostatnieujęciaukazująbowiemwzwolnionym
tempieszamoczącegosięwciasnychkadrachDaniela.Jakbyzostał
złapanywsiećalbotonął.Jakbyktośchciałgopochwycićiusidlić.Niby
jestwruchu,aletkwiwmiejscu.Widzimyciało,które-jakwefekcie
stroboskopowym-rozmazujesięnatlenieba.Ciałozdeformowane,
nieostre,niczymnaobrazachFrancisaBacona.Efekttencelnieuchwy-
ciłsamreżyser:BOnsam[Daniel-S.J.]woczachreżyserarozpływa
się,znika,niewidaćgo,tylkocieńkogoś,ktonitosięrodzi,nitogi-
nie...itakkończysięfilm,jakurwanawaparacieprojekcyjnymtaśma
filmowa”22.Dlaczegowchwilinajwiększegonasyceniaobrazueuforią,
optymizmemienergiąWajdasadystycznieobraztenrozbija,otwierając
widzównatraumę,wzbudzającwnichpoczuciedyskomfortu,anawet
grozy?Dlaczegoblokujenadmierniepobudzoneciałowciasnymka-
drze?Dlaczegotouwolnioneciałopodlegaradykalnejfragmentaryza-
cji,deformacji,separacjiialienacji?Naraziepewnejestjedno:ujęciate
towizualny,afektywnyicielesnyeksces.
Aekscestowteoriifilmuznaknadwyżki,czyliwszystkoto,coprze-
kraczapotrzebynarracjifilmowej.Mamyznimdoczynienia-popierw-
sze-napoziomiefabuły,gdyniektóresceny,ujęciaczybohaterowie
wydająsięczymśzbędnym,nadmiernym,niepełniąbowiemwyraźnej
21AndrzejWajda,Kinoiresztaświata.Autobiografia,Znak,Kraków2013,s.119.
22Tamże.
