Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
RozdziałI
W1828rokuwuciśnionymkraju,będącymodponad
półwiekuwobcymwładaniu,AdamMickiewiczpiszepo-
wieśćhistorycznąwierszempt.KonradWallenrod.Jejty-
tułowybohatersymbolizujejednąwielkąintrygę,wielkie
historycznekłamstwo,którerozbudzałonadziejewser-
cachPolaków.MłodyLitwinporwanyprzezKrzyżaków
iwychowywanywzakonie,dostałsiępodwpływystarego
wajdelotylitewskiego:
Wolnymrycerzom–powiadał–wolnowybieraćoręże
Inapoluotwartymbićsięrównymisiłami;
Tyśniewolnik,jedynabrońniewolników–podstępy17.
Ifaktycznie,Konradcałeswojeżyciepoświęciłna
okłamaniePrusaków.Dostałsiędozakonu,żyjącwob-
łudzieprzezwielelat,bywodpowiednimmomenciewy-
wieśćichwojskanapewnązgubę.Tawielkaalegoria
rozgrzeszaławszelkiekłamstwaczynionepoto,abyza-
daćcioszaborcom.Wtensposóbzaczęłosiępojawiać
kłamstwonazywaneobecniekłamstwemkoniecz-
nym.Oczywiście,byłobydużymnietaktemtwierdzić,
żetoMickiewiczwprowadziłtenrodzajkłamstwadopo-
lityki,myślęjednak,żetoonwłaśnierozgrzeszyłPola-
kówzpodobnychpostępkówczynionychwimięwolności
iniepodległości.
Samopojęciekłamstwokoniecznezawierawso-
biepewnąpresupozycję,żeotoistniejąakty,którena-
zywamykłamstwem,aktórefimuszązaistnieć”.Tenim-
peratywistnienianiejakosamprzezsięusprawiedliwia
kłamstwo.Ausprawiedliwienietonajwcześniejdostrzegli
politycy.Iwtymmiejscuhistoriizaczynasięprzełom,
któryumożliwiłniezwykłą,schizofrenicznąkarierękłam-
stwa.Chronologiczniemożemypoczątektejkarieryodno-
towaćnapoczątkuoświecenia,powołującsięnamoralne
przewartościowaniekłamstwa,któregodokonałVoltaire:
fiKłamstwojestgrzechem,jeśliwyrządzazło,jestwielką
cnotą,jeśliczynidobro.«Bądźciewięcbardziejcnotliwiniż
17A.Mickiewicz,Powieścipoetyckie.Czytelnik,Warszawa1982.
