Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SAMOKONTROLAIWPŁYWYBODŹCÓWAFEKTYWNYCHNAOCENIANIE
9
pośredniodeterminujątrybprzetwarzaniainformacji.
Odczasówpowstaniateoriiminęłylatawypełnioneba-
Kluczowadeterminantamotywacyjnaodsłaniałasięnam
daniaminatematnieuświadamianejrealizacjicelów.Sam
wbadaniachstopniowo.Trybprzetwarzania(Kolańczyk,
Wegnerjestdzisiajgorącymrzecznikiemtezyoistotnym
DembowskaiKrysińska,1996)przywiódłnasdoanalizo-
udzialenieuświadomionychoperacjiwewszelkichpro-
waniastanówuwagi,któredeterminująprzetwarzaniein-
cesachkontroli,łączniezwoląosiąganiacelów(Wegner,
formacji(Kolańczyk,2004aic),adopierownastępnym
2003;WegneriErskine,2003;WegneriWheatley,1999).
krokudouznaniaznaczeniaprocesówmotywacyjnych
Rolanieuświadamianychiuświadamianychoperacji
ikontroli.Postawmyzatemproblemzgłowynanogi.
zmieniasięwzależnościodtego,czypodmiotnastawio-
Wwyjaśnieniuprocesówkontrolirealizacjiceluposłu-
nyjestdodziałaniaoptymistycznie,czypesymistycznie.
żęsięteoriąWegnera(1994),wyrosłązrozległejtrady-
Będzieon,odpowiednio,obejmowałuwagągłówniepro-
cjibadaniaaktywnościcelowej,począwszyodinspiracji
ceswykonawczy(monitorowaniezostawiającintuicji)
cybernetycznychWienera(1948)isystemuTOTE(test/
albouważniesprawdzałwszelkiepułapkiiodstępstwaod
operate/test/exit)Millera,GalanteraiPribrama(1980).
przyjętychzałożeń.
Teoriatadobrzesłużywyjaśnieniuasymilacyjnychikon-
Nieuświadamianąkontrolęujmujesięwbadaniach
trastowychwpływówafektu.ZgodniezujęciemWegnera
wdwojakisposób:
kontrolowanieczynnościcelowej(czylisamokontrola)
−zgodniezprzyjętąwyżejperspektywą–jakoin-
przebiegaprzyudzialedwóchuzupełniającychsięproce-
tuicyjny/automatycznyproceskontrolirealizacjicelu
sów.Sąto:
(BaumaniKuhl,2002;KooleiJostmann,2004),trafniej
1.Proceswykonawczy(operating),któryzachodzi
nazywanysamokontrolą;
głównieświadomieijestnakierowanynaposzukiwanie
−jakokontrolępoznawczą,którazachodziprzedświa-
treści,obiektówizdarzeńumożliwiającychosiągnięcie
domie,alewramachuwagi(por.np.Barrett,Tugade
celu.Jegofunkcjąjestrozpoznawanieinformacjisprzy-
iEngel,2004)ipamięcioperacyjnej(Hassin,2003).
jającychcelowemudziałaniu.(Chcęsięożenić–chodzę
Uwagamożesiębowiemwłączaćnawczesnychstadiach
wmiejsca,gdziesąpaniewmoimwieku,gdziejestokazja
percepcji,wpływającnaselekcjonowanieiprzetwarza-
wspólnegodziałaniaitp.).
nieinformacjijeszczeprzedpowstaniemsubiektywnego
2.Procesmonitorowania,„ironiczny”,którypolegana
doświadczenia(Kolańczyk,2001,2003a,2004a,2004c;
automatycznymposzukiwaniuwszelkichodchyleńod
PosneriDiGirolamo,2000).
kierunkuwyznaczonegocelem.Zachodzionnieprzerwa-
nie,bowiemniewymagazasobówuwagi,jeżelijednak
Intuicyjnasamokontrola
dojdziedowykryciabłędu,informacjazagrażającareali-
ijejskutkidlawpływuafektu
zacjicelujestwłączanawzakresuwagi,reinicjującpro-
Kontrolarealizacjiceluwymagarównoczesnegośle-
ceswykonawczy.Dziękitemuaktywnośćzostajeskiero-
dzeniakontekstudziałania,standardówwykonaniaitp.
wananawłaściwytor(sygnałysugerujące,żepaniXma
Najskuteczniejszewprocesiedochodzeniadoceluoka-
dziwneupodobania,narzeka,nierozumiemjejgestów
zujesięcałościoweujmowanie:zamierzeń,planów,
prawdopodobniezaangażująuwagę).Jeżelitreścipo-
osobistychstandardówwykonaniaiaktualnejsytuacji
szukiwanewprocesiewykonawczymcechujeoczywiste
(BaumaniKuhl,2002).Zpowodukoniecznościkonfi-
semantyczneprzeciwieństwo,zdużymprawdopodobień-
guracyjnegoirównoległego,aprzeztopojemnegoprze-
stwembędzieonowykrytewprocesiemonitorowania
twarzania,podmiotniemawówczasświadomegowglądu
istaniesiędystraktorem.Dziejesiętakzwłaszczawte-
wposzczególneelementycałejtejprzestrzeniznaczeń.
dy,gdycelemjesttłumieniemyśli(WenzlaffiWegner,
BaumaniKuhltwierdząwzwiązkuztym,żeskutecz-
2000).Jeśliniechcęmyślećożoniejakooosobieładnej,
nakontrolazachodziintuicyjnie,aintuicjęujmująjako
bardziejdostępna(uświadamiana)stajesiękategoriaoso-
nieuświadomionespostrzeganiekoherencji(womawia-
bybrzydkiej.
nymwypadkuconajmniej:planudziałania,celuidoko-
Wegner,tworzącteorięironicznychprocesów,kon-
nującychsięzmian).Zapewniajątzw.rozciągłapamięć
statował,że„kontrolamentalnajawisięjakonajwyższa
(extensionmemory),przezktórąrozumiesię„utajony
(paramount)funkcjaludzkiejświadomości,jakomożli-
systemreprezentacji,dostarczającyzintegrowanejwie-
wośćwyłaniającasięznaszejzdolnościroztaczaniare-
dzyoJaiotoczeniu”(KooleiJostmann,2004,s.975).
fleksjinadwłasnąaktywnościąumysłowąiwpływaniana
Wiedzata„zawierarozszerzonąsiećistotnychznaczeń
jejprzebieg”(Wegner,1994,s.35).Autorrównocześnie
semantycznych;odległychalternatywdziałania;aspek-
podkreślał,żekontrolawjejaspekciemonitorowania
tówJa,obejmującychwłasnepotrzebyimotywyorazau-
zwyklejestsprawowananieświadomie.
tobiograficznedoświadczenia”(tamże).Zgodniezpoglą-
