Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PsychologiaSpołeczna
2006tom102(02)95–100
ISSN1896-1800
Spostrzeganiebezuprzedzeńistereotypów
–zarysproblematyki
KingaPiber-Dąbrowska1'GrzegorzSędek2
1SzkołaWyższaPsychologiiSpołecznej,Warszawa
2InstytutPsychologiiPAN
Wprowadzeniedonumerutematycznego„Spostrzeganiebezuprzedzeńistereotypów”przedstawiapowią-
zaniamiędzydziewięciomaartykułamitomuorazszerszykontekstteoretycznytejproblematykibadaw-
czej.Omawiamyzwięźleróżneprocesypoznawcze,motywacyjne,osobowościoweispołeczne,które
mogąredukowaćdziałanieuprzedzeńistereotypów.Podkreślamyważnywkładpolskichpsychologów
społecznychwtędziedzinęorazwskazujemynapotencjalnemożliwościpraktycznegozastosowaniatej
wiedzy.
Słowakluczowe:redukowanieuprzedzeńistereotypów,stosowaniestereotypówspołecznych,mechani-
zmysamoregulacji
Wrozważaniachnadroląstereotypówiuprzedzeń
Spencer,2003;Monteith,Sherman,Devine,1998).Ich
wprzetwarzaniuinformacjioinnychludziachdomi-
poszukiwanieniesprowadzasiędowykazywania,żelekar-
nujekoncentracjanazniekształceniachiograniczeniach
stwembędzieusuwanie„zewnętrznych”uwarunkowań
poznawczychwynikającychzichaktywizacji.Znaczenie
zniekształceńpoznawczych(np.przeciążeniepoznawcze,
tegonurtupublikacjitrudnoprzecenić–wszaksłużą
presjaczasu,zmęczenie,stres).Coistotneiznamienne,
poznaniuniezwykleważnegozjawiskapsychologicznego.
warunkówsprzyjającychspostrzeganiubezuprzedzeń
Jednaknadreprezentacjatychpracprzedstawiaspostrze-
istereotypówposzukujesięwczłowieku–wjegopoten-
ganiespołecznewdośćfatalistycznymświetlejakonie-
cjalementalnym.
uchronniepodporządkowanestereotypomiuprzedzeniom.
Tenkonstruktywnykierunekteoretycznychiempi-
Takiobrazprocesówprzetwarzaniainformacjioinnych
rycznychdociekańzasadzasięnazałożeniu,żeczłowiek
ludziachbudzirzeczjasnasprzeciw–takosobisty,jak
potrafi,aprzedewszystkimchcespostrzegaćinnychludzi
izawodowy–corazwiększejliczbybadaczy.Dlatego
bezuprzedzeńistereotypów.Rzeczjasna,nieukażde-
zapewnerównoleglelubraczejkomplementarniedodiag-
goczłowiekadostrzeżemywolęunikaniazniekształceń
nozowaniakolejnychaspektówuprzedzonegoistereo-
poznawczych.JakoddawnapodkreślaMariaJarymowicz
typowegomyślenia(por.np.monografięzbiorowąpod
(2001a),niektórzybędąsztywnoitrwaleobstawaćprzy
redakcjąMirosławaKofty,2004),rozważasięiwykazuje
swojejwizjiinnychludzinawetpomimomożliwościjej
czynnikiredukująceczywręczblokującewpływstereo-
weryfikacji.Przyczyntegouporczywegotrzymaniasię
typówiuprzedzeńnaprzetwarzanieinformacjioinnych
uprzedzeńistereotypównieprzypisujesięjuż(oddawna
ludziach(przeglądw:Blair,2002;Fiske,2004;Kunda,
zresztą)ograniczonymmożliwościompoznawczymczło-
wieka.Corazmniejpopularnejestteżtraktowaniego
jako„skąpcapoznawczego”(cognitivemiser),którystara
Artykułoraznaukowaredakcjaniniejszegonumerutematycz-
sięoszczędzaćswojąenergiępoznawcząiniechętnie
negozrealizowanezostaływramachgrantuKBNnr1H01F
03327.KorespondencjęprosimykierowaćdoKingiPiber-
-DąbrowskiejlubGrzegorzaSędkanaadrespocztowy:Szkoła
WyższaPsychologiiSpołecznej,ul.Chodakowska19/31,03-815
wdajesięwwymagającewysiłkuprzetwarzaniewszyst-
kichinformacjioinnychludziach(Fiske,Taylor,1984).
Metaforaskąpcawyrażałaprzekonanie,żeczłowieknie
Warszawa;
jestwewnętrzniemotywowanydozgłębianiainnych
e-mail:kinga.piber-dabrowska@swps.edu.pl
ludzi,żeskłonnyjestszukaćrozwiązańraczej„dosta-
e-mail:gsedek@swps.edu.pl
tecznych”niżoptymalnych,czylipoświęcićtylkotyle
95
Copyright2006PsychologiaSpołeczna
