Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
252
KAMILIMBIR,MARIAJARYMOWICZ
2001,2004;Mitchell,Phillips,2007;Payne,Cheng,
źródłowpoznaniuutajonym,nieświadomymdlapod-
Govorun,Steward,2005;Richards,French,Johnson,
miotu).Drugietoemocjenpostpoznawcze”,następujące
Naparstek,Williams,1992;Wojciszke,1991).
poświadomymocenieniutego,zczymmasiędoczynie-
BadaniaRobertaZajoncazwróciłyuwagęnarozleg-
nia(por.Jarymowicz,2009a,2009b;Lewis,2000/2005;
łyzakresdyfuzyjnych(iirracjonalnych)wpływów
Zajonc,1980/1985).
emocjiwzbudzanychprzypomocybodźcówpodprogo-
Wodniesieniudotychdwóchnurtówpodjęliśmypróbę
wych,niepodlegającychpoznawczejkontroli(Berridge,
taksonomiiludzkichemocji(Jarymowicz,Imbir,2010,
Winkielman,2003;Murphy,Zajonc,1993/1994;Ohme,
2011).Chodziłoouwzględnieniewniejzarównotych
2007).Utajonebodźce(jakfotografietwarzyzekspresją
emocji,któresąwspólneludziomiinnymgatunkom(na-
wstrętulubradościczysłowaokonotacjachafektyw-
zywanychemocjamipierwotnymi,podstawowymi),jak
nych)mogąwpływaćnato,czyeksponowanejawnie,zu-
iemocjispecyficznieludzkich,wynikającychzintelektu-
pełnieniezwiązaneznimiobiektysiępodobają,czynie
alnegowartościowaniaświataorazposługiwaniasięprzez
podobająsięosobiebadanej.Naszebadaniawykazały,że
podmiotabstrakcyjnymipojęciamiisymbolamikulturo-
takieobiektymogąteżbyćuznanezaodnoszącesiędo
wymi.Wtakimkontekścieuznaliśmyzazasadnepytanie
Ja-wzależnościodtego,jakątreśćiznakmająbodźce
ozróżnicowanieemocjiwewnątrzkażdejzkategoriiróż-
eksponowanewcześniejpodprogowo(Błaszczak,Imbir,
nychcodoznaku.Przyjęliśmy,żezarównoemocjene-
2012).Ważnesąwięcpytaniaoto,copowodujedyfuzyj-
gatywne,jakiemocjepozytywnemogąbyćgenerowane
nośćemocji,orazoto,cojąogranicza.
wobrębiekażdegozdwóchsystemówwartościowania:
systemuwartościowaniaautomatycznegobądźsyste-
ZRÓŻNICOWANIEGENEZYEMOCJI:
muwartościowaniarefleksyjnego(Jarymowicz,2001).
AUTOMATYCZNEJBĄDŹREFLEKSYJNEJ
Wpierwszymsystemiereakcjeemocjonalnepowstają
Badaczeemocji(por.Russell,2003;Russell,Barrett,
bezpośredniowodpowiedzinabodźcewewnętrznebądź
1999)zwracająuwagęnato,żeprzezdługiczasemocje
zewnętrzne,awdrugim-wwynikuświadomegoroz-
opisywanowpsychologiijakosubiektywnestany(smut-
poznaniarealnychczywyobrażonych(współczesnych,
ku,radości,poczuciawinyczywstydu),którychnazwy
przeszłychbądźprzyszłych)stanówrzeczyoraznamy-
zaczerpniętebyłyzjęzykapotocznego.Głównadymensja
słunadichznaczeniemidokonaniaoceny(Reykowski,
uwzględnianaprzygrupowaniutychstanówbyłarównież
1985,1990).
spójnazpotocznymiobserwacjami(dostępnyminawet
Emocjeogenezieautomatycznejsąbezpośrednimi,
małymdzieciom):dotyczyłatego,żeemocjemająróż-
automatycznymireakcjaminastanywewnętrzneipod-
nyznak(Białecka-Pikul,Stępień-Nycz,2011;Widen,
nietyśrodowiskowe.Mechanizmyichwzbudzaniasą
Russell,2010).Możnaobecniestwierdzić,żerolatej
pochodneodbiologicznegowyposażeniaorganizmu
dymensjiwymagaistotnejreanalizy,bochoćodnosisię
ihistoriiwzmocnieńbiologicznychbądźśrodowiskowo-
doważnegorozróżnienia,toniejestonowystarczającym
-społecznych.Bodźce,bezkoniecznościichrozpozna-
kryteriumwyjaśnianiaregulacyjnejroliemocji.
nia,mogąautomatyczniewywoływaćemocje(cojest
Jakie,inneniżznak,wymiaryróżnicowaniaemocji
możliwedziękitzw.dolnej,podkorowejdrodzeichpo-
należyuznaćzakluczowedlazrozumieniaichfunkcji?
wstawania-por.LeDoux,1996/2000;LeDoux,Phelps,
Wydajesię,żepróbyodpowiedzimożnawiązaćzdwoma
2000/2005)Wobrębietejkategoriiemocjiwyróżnia-
nurtamibadań.Wpierwszymbadaczezwracająuwagę
my:(a)emocjehomeostatyczne-reakcjenazakłócenie/
nato,żeemocjeniesątożsamewróżnychkulturach,bo
przywróceniehomeostazybiologicznejbądźpsycholo-
choćniektóreznichmającharakterpodstawowyiuni-
gicznej(wwarunkachdeprywacjipowstajestrachczy
wersalny,toinneróżniąsięważnymiatrybutami,pochod-
złość,agratyfikacjaprzynosiulgęczyuspokojenie)oraz
nymiododmiennychkulturowychijęzykowychkonota-
(b)emocjehedonistyczne-zróżnicowanezewzględuna
cjibodźców,którejewywołują(Ekman,1992;Ekman,
walencjęnapływającychzzewnątrzbodźców:negatyw-
Freisen,1971;Wierzbicka,1999,2009).Wnurciedrugim
nych(jakwstręt)bądźpozytywnych(jakrozkosz).
domyśleniaoemocjachwłączonezostałoichróżnicowa-
Emocjeogenezierefleksyjnejpowstająpoocenie
niezewzględunaprocesymózgowe(generowanewstar-
bodźcówreprezentowanychwświadomości.Bodźce
szychimłodszychewolucyjniestrukturachmózgu-por.
nabierająznaczeniadopieroposkonfrontowaniuich
Damasio,1994/1999;LeDoux,1996/2000,2012),jakie
zwyartykułowanymistandardamiewaluatywnymi(Rey-
prowadządopowstawaniaemocjipierwotnychiwtór-
kowski,1990)wynikającymizrefleksyjnejaktywno-
nych.Pierwszepowstają,zanimdojdziedoświadome-
ścipodmiotu.Angażująonekoroweprocesymózgowe
gorozpoznaniabodźców(reakcjaefektorówmożemieć
(tzw.drogęgórnąimpulsówdociałamigdałowatego,
