Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uwarunkowaniatworzeniabezpieczeństwa
zapisano,żewstępnymwarunkiemtrwałegopokojubędziezapewnieniekaż-
demunarodowinaświecienależnejmuprzestrzeniżyciowej.
Determinizmgeograficzny,zwłaszczaniektórejegowątkizostałypod-
chwyconeiwykorzystanedlausprawiedliwianiaprzeznazistówimperialnych
dążeńNiemców,ujawnionychwprzededniuIIwojnyświatowej.Nietylko
Niemcyuznawaliczynnikgeograficznyzadecydujący,jeślinawetniejedyny,
koniecznydlabudowaniapotęgipaństwowej.Dużąuwagęnaróżnychelemen-
tachśrodowiskageograficznegoskupiałatakżeRosja,przyznającimdecydu-
jącąrolęwrozwojupaństwispołeczeństw.WspółcześnieNiemcymożemniej
akcentująswojeimperialnetradycje,choćtekoncepcjeniesąimcałkiemobce.
Rosjanatomiast,bezpolitycznychskrupułów,corazostrzejstawiananeoimpe-
rializm.NajlepszymtegoprzejawemjestwojnazUkrainąorazarogancjapoli-
tycznawobecpaństwbałtyckich.
Teoriedeterminizmugeograficznegoznalazłynajgłębszeuzasadnie-
niewXIXwieku.Byłotozwiązanezekspansjągospodarcząipolitycznąwe
wszystkichkierunkach,częstoprzywsparciusiłzbrojnych.Strategiaukształ-
towanawoparciuomyślenieoczynnikachgeograficznychjakoistotnychdla
działalnościczłowiekainarodumiaławpływnakreowanierelacjiwstosun-
kachmiędzypaństwami.Latapowojennewykazały,żeczynnikigeograficzne
odgrywająważną,alenienadrzędnąrolęwstosunkachmiędzynarodowych.
DoświadczeniaIIwojnyświatowejczęściowozdyskwalifikowałyzałożenia
determinizmugeograficznego.Niepotwierdziłosię,żepolitykapaństwzależy
przedewszystkimodścisłychzwiązkówzklimatem,położeniem,sąsiedztwem
orazposiadanąprzestrzeniążyciową.Potwierdziłosięnatomiastto,żerelacje
pomiędzypaństwamizależąodsiebiewzajemnieiwzajemnienasiebiewpły-
wają,kształtującichnoweoblicze.Niemożnajednakignorowaćzależności
międzyczynnikamigeograficznymi,demograficznymiiekonomicznymi,bo
mimowszystkośrodowiskogeograficzneodgrywaważnąrolęwżyciunarodu,
leczniejestono,jakwcześniejmyślano,czynnikiemdecydującym,raczejtwo-
rzymożliwości,niżprzesądzaobieguwydarzeń.
Czynnikidemograficzne
Zaludnienie,przyrostnaturalnyprzekrójwiekowyorazkierunkimigra-
cjiludnościnależądonajistotniejszychczynnikówdemograficznychbranych
poduwagęwtrakcieanalizyrozwojuspołecznegoposzczególnychpaństw.
Innymisłowyczynnikidemograficzneodgrywająwciążistotnąrolęwkształ-
towaniustosunkówmiędzynarodowych,choćichznaczeniewostatnimczasie
niecozmalało.Dawniejprzyrostnaturalnystanowiłpowóddoekspansjitery-
torialnejorazpodbojówkolonialnych,boczęśćpaństw-zwłaszczapaństwa
29
