Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przymuswychowawczyakwestiaindywidualnejwolności
19
Wliteraturzeprzedmiotuczęstospotkaćteżmożnarozróżnieniemię-
dzywychowaniemakształceniem.Przezpojęciewychowanianależywów-
czasrozumiećciągoddziaływańzmierzającychdoukształtowaniaczłowieka
traktowanegowsposóbcałościowy,kształceniezmierzazaśdoprzekazania
określonejwiedzyteoretycznejlubumiejętnościpraktycznych.Istniejący
wwielukrajachtzw.obowiązekszkolnyjestbezwątpieniarodzajemprzy-
musu,jednakprzymustenodnosisięprzedewszystkimdokształcenia,nie
zaśwychowania.Należyjednakpamiętać,żegranicapomiędzykształceniem
awychowaniemczęsto(choćniezawsze)jestpłynna.Zdarzasiętakże,że
mimonajlepszychchęciniepotrafimyoddzielićkształceniaodwychowania.
Zaprzykładposłużyćmożenauczanieliteraturyidobórlekturszkolnych.
Większośćlekturszkolnychzawierapewneideefilozoficzne,religijneczy
światopoglądowe,jeżeliwięcwymagamyodmłodzieżyzapoznaniasię
zokreślonymiutworamiliterackimi,totymsamymwymagamy,byzapozna-
łasięzzawartąwdziełachliterackichideologią.Zdrugiejstronytakżewy-
chowaniezmierzającedoukształtowaniawwychowankuokreślonychcech,
postawiwzorcówzachowańzawierapewneelementywiedzywsensieczysto
informatywnegoopisurzeczywistości.Mimotowydajesię,żeocenęetyczną
przymusukształcenianależyodróżnićodocenyprzymusuwychowawczego.
Przymuskształceniajestjednymzwieluobowiązków,jakiewspółczesna
wspólnotapolitycznanakładanajednostkęinależydotejsamejkategoriico
naprzykładprzymuspłaceniapodatkówlubprzymusodbyciasłużbywoj-
skowej.Godzącsięzestwierdzeniem,żejednostkamapewnezobowiązania
wobecwspólnoty,niemusimyjednocześnieakceptowaćtezy,iżwspólnota
jestuprawnionadopoddawaniajednostkiprzymusowiwychowawczemu.
Przymuswychowawczynależyponadtoodróżnićodprzemocy.Roz-
różnienietozachowujeważnośćzarównowprzypadkuprzymusufizycz-
nego,jakipsychicznego.Przemocwwychowaniujestzłemmoralnym
wkażdymwypadku,podczasgdyocenaprzymusuwychowawczegopozo-
stajeprzedmiotemsporu.Zdrugiejstronynależnyodróżnićprzemocod
przymusufizycznego.Dlaprzykładuprzytrzymaniedzieckausiłującego
wybiecnajezdnięprzezrodzicajestbezwątpieniarodzajemprzymusu
fizycznego,nieuznamyjednaktegozachowaniazaaktprzemocy,
wprzeciwieństwienaprzykładdouderzeniadzieckaprzezrodzica.Istotą
przymusujestwkażdymraziepostawieniejednostkiwsytuacjibraku
wyboru,przezcopodporządkowujesięonawoliwychowawcypodgroźbą
