Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RELIGIAIRELIGIE
Ażebydaćpojęciowyobrazzrodzonychwostatnichstulatach
poglądówreligijnych,wypadaprzedewszystkimpodmalowaćogólne
tłoreligijneubiegłegowiekuinaszkicowaćgłówneprądy;następnie
–zastanowićsiębliżejnadniektórymi,wręczcharakteryzującymi
minionąepokę,usposobieniamiumysłówwstosunkudoreligii;
inakoniecdopiero,wywikławszysięzplątaninyróżnorodnych
kierunków,zorientowaćsięcodoistotywielkiejkwestiireligijnej.
*
PodkoniecwiekuXVIII-go,Turgot,znakomityministerfrancuski,
piszącdokrólawsprawietolerancji,mówiłmiędzyinnymi,
conastępuje:˝Cóżtojestreligia,NajjaśniejszyPanie?Jest
tosystematycznycałokształtobowiązkówczłowiekawzględemBoga:
obowiązkówoddawaniaczciIstocieNajwyższej,orazobowiązków
sprawiedliwościiuczynnościwstosunkudowszystkichinnychludzi;
tezaśobowiązki–albopoznanezostałyświatłemsamegotylko
rozumu,iwówczasstanowiąreligięnaturalną;alboteżwskazał
jeludziomsamBóg,przeznadprzyrodzoneobjawienie,iwtedymamy
religięobjawioną˝.
Jakkolwiekokreślenietomieszacokolwiekijakbyutożsamiasferę
religijnązdziedzinąmoralności,ilubodlainnychjeszczepowodów,
gdybyśmyzechcielikażdejegosłoworozważyć,okazałobysię
nieścisłym,–zawszejednakodpowiadaonodośćdokładnie
pospolitemupojęciureligii,przyjętemuzarównoprzezprostaczków,
jakimyślicieliXIX-gowieku,anawetniesprzeciwiasięzasadniczo
ideireligijnejkatolicyzmu.Układającje,złożyłministerLudwikaXVI-
godowódniepośledniejznajomościiposzanowaniarzeczyreligijnych;
jaknaowezwłaszczaczasy,byłtodowóduświadomieniareligijnego,
prawdziwiewyjątkowy.
Lekkomyślneilekceważącetraktowaniesprawnajpoważniejszych,
należałowówczasdodobregotonu.Światfilozoficznyprzestałjuż
wierzyćwtakwysokoniegdyśpodnoszonąprzezBossueta,powagę
religii.Bylitacy,dlaktórychreligia,nieposiadającrzeczowej
podstawyaniwnaturzeBoga,aniwpotrzebachduszyczłowieczej,
byłapoprostudowcipnympomysłemżądnychwładzyidostatków
księży.Nietrudnadozrozumieniaformułkatamogłaoczywiścieliczyć
naszerokiobiegwśródpłytkomyślnegotłumu.Większośćnatomiast
ludziwykształconychwcalesięreligijnymizagadnieniaminie
zajmowała.Pragnącuwolnićsięodobowiązkupraktykowania
