Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
Jednakżepodstawowezasadywkażdejznichsątakbardzopodobne,żezpo-
równaniapaństwarzymskiegoinaszegomożnawyciągnąćwielekorzystnych
wniosków;anapodstawiezgubnychskutkówpartyjnejgorliwości,korupcji
publicznejipowszechnejrozwiązłościwjednymznichmożemysformułować
prawdopodobneprzypuszczeniacodokonsekwencji,jakietesameokoliczno-
ścimusząwywołaćwdrugim4.
Trudnotwierdzić,żepodobieństwatebyływynikiemświadome-
goaplikowaniarzymskichrozwiązańdoustrojuangielskiego,niemniej
zwrócićnależyuwagę,żetradycjatabyłażywaweuropejskimdyskursie
ustrojowymchoćbyzasprawąrepublikańskonastrojonychXIV-wiecz-
nychmyślicielizpółnocnowłoskichpaństw-miast5.Pamiętajmyrównież
otym,żewątkirzymskiepojawiałysięstalewpolskiejmyślipolitycznej
odczasuzłotegowiekuażdokońcaIRzeczypospolitej.Rzymskatrady-
cjakonstytucyjnaobecnabyławięcpermanentnieweuropejskiejdeba-
cieustrojowejodkońcaśredniowiecza,mimożejejoddziaływaniebyło
mniejbezpośrednieniżprawarzymskiegonapoluprawaprywatnego.
Oczywiściemożnazałożyć,żeanalogie,októrychtutajpiszemy,
sątyleżkuszące,conieuprawnione,naszymzdaniemjednakznaczne
oddalenieczasoweobupoddanychanalizieprzypadkóworazcałkowi-
cieinnykonteksthistorycznyikulturowyporządkówkonstytucyjnych
RzymuiAngliidziękiichwielowiekowemufunkcjonowaniuwzmienia-
jącychsięwarunkachpolitycznychispołecznychpozwolinawskazanie,
cooznaczawzachodniejtradycjiprawnejkonstytucjaniepisanaijakiesą
formyjejspołecznegoistnienia.Pozalicznymiróżnicamiwyłaniająsię
bowiemintrygującecechywspólneobusystemów,azichanalizytrzy
konstytutywnecechykonstytucjiniepisanych:
1.Głównymsposobemlegitymizacjikonstytucjijestjejstaro-
dawnepochodzenie(dawność)orazsięganiedohistorycznych(lub
traktowanychjakohistoryczne)przykładówdlauzasadnieniakonkret-
nychdziałańpolitycznych.Dlategoterminkonstytucjaniepisanajestdla
naskonstytucjąhistoryczną,gdyżtylkowtakimwypadkudasięobronić
4„MonthlyReview”,xxx(1764),s.107-108.
5Natentematpatrz:B.Szlachta,Konstytucjonalizmczyabsolutyzm?
SzkicezfancuskiejmyślipolitycznejXVIwieku,OśrodekMyśliPolitycznej,
Kraków2005,s.11inast.
