Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
PiotrWilczek•Cotojestretorykaidlaczegowartojąstudiować?
średniiniski,każdystosownydookreślonegotematu)orazotropach
ifigurachretorycznych.Czwartydziałretoryki,memoria,zajmowałsię
naukąozapamiętywaniutekstu,apiąty,actio,ojegowygłaszaniu.
Nauczanieizastosowaniaretorykimajądługątradycjęrównież
wPolsce.Epokaśredniowieczatraktowałaretorykębardzoutylitarnie.
Byłaonawprawdziejednązsiedmiusztukwyzwolonychnauczanych
wszkołach,alewzasadziezostałaograniczonadodwudziedzin,zwa-
nycharsdictaminis(sztukadyskutowania,czylisztukaprowadzeniakore-
spondencjiurzędowej)iarspraedicandi(sztukakaznodziejska).Toostat-
niezagadnieniestałosięważneodczasówwprowadzeniachrześcijaństwa,
którejednakpoczątkowoodnosiłosięnieufniedoretorykijakonauki
pogańskiej;jejzadaniemmiałobyćoszukiwanieludziisprytneprzeko-
nywanieichdosprawniesłusznych.DoDocalenia”retorykiprzyczynił
sięśw.Augustyn,którywswoimdzieleOnaucechrześcijańskiej(Dedoctri-
nachristiana)pokazał,wjakisposóbmożnawykorzystaćtechnicznere-
gułypogańskiejnaukidoszerzeniaideałówchrześcijańskich.Wepoce
renesansuretorykastałasiępodstawąhumanistycznegowykształcenia
uniwersyteckiego,ajejzasadywykorzystywanoprzytworzeniuwszel-
kiegorodzajutekstów-zarównoużytkowych,jakiartystycznych.Kry-
zysretorykinaprzełomierenesansuibarokuzostałwywołanyreformą
naukwyzwolonych,którązainicjowałfrancuskiuczonyPierredelaRa-
mée(PiotrRamus).Polegałaonanaoddzieleniuwdydaktyceszkolnej
inwencjiidyspozycjiodpozostałychczęściretoryki.Wtensposób,zgod-
nieztendencjamiepoki,któraskłaniałasiędowłączaniainwencjiidys-
pozycjidologiki,retorykazostałasprowadzonadefactodoelokucji,czy-
linaukiostylach,cospowodowałostopnioweodintelektualizowanietej
naukiidałopoczątekbarokowymtendencjom,któreograniczyłyszkol-
nąretorykędonaukioróżnychrodzajachstylówiafektóworazróżnych
formstylistycznejprzesady(amplifikacji)(zob.Wilczek2005:65-72).
Retoryka,będącanieocenionąskarbnicąwiedzyhumanistycznej,była
wPolscestopniowoodsuwanawcieńispychananamargineswiedzy
humanistycznej.
Wciąguostatnichczterdziestulatmożnabyłozaobserwowaćwna-
ukachhumanistycznych,azwłaszczawnauceoliteraturzeswoistyrene-
sansbadańnadretoryką.Monografieirozprawyszczegółowe,które
ukazywałysięodpołowylatsześćdziesiątych,dokonaływieluprzewar-
tościowańwnaszymmyśleniuokulturzeretorycznej.Inspiracjądotych
badańbyłyniewątpliwiepraceuczonychzachodnioeuropejskich,zebra-
nemiędzyinnymiwspecjalnymnumerzeDPamiętnikaLiterackiego”
