Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AnnaKucz•Retorykaioratorstwowstarożytności
29
regonadrzędnymcelemmiałobyćdocere.Autorwsposóbzwięzłyiprzej-
rzysty,azarazemcałościowyujmujeówczesnysystemretoryczny.Przed-
stawiateorięretorycznąwtakisposób,byjejzapamiętanieizastosowanie
okazałosięniezwyklełatwe(Brud2001).Dlategoteżludzieśredniowie-
cza,renesansuibarokuchętniesięgalipotenzwięzływykładtotiusartis.
Autortegowykładuniełączyjednakretorykizetosemmówcy.Przeja-
wiającrzymskiezamiłowaniedopraktycznościiutylitaryzmu,wsposób
praktycznytraktujesferęsłowa.Uważabowiem,żenajważniejszajest
praktyka.AutorAdHerenniumzainteresowanyjestjedyniepożytkiem
płynącymzposługiwaniasięmową(commoditasorationis)orazśrodkami
potrzebnymidoprzemawiania(copiadicendi).Zupełnieodmiennystosu-
nekdowymowyreprezentowałCyceron.Traktowałretorykęjakona-
uczycielkęmówieniaodpowiedzialnązasłowo,któratowarzyszyławkie-
rowaniusprawamipolitycznymi.Chociażoratorstwonaprzełomie
RepublikiiPryncypatuniebyłośrodkiemprzesądzającymokarierach
politycznychrzymskiejelitywładzy,jednak,podobniejakwokresach
wcześniejszych,odgrywałoważnąrolęwkreowaniupolitycznychpro-
gramówipozyskiwaniustronników(Aleksandrowicz1996:102).
Dominacjasztukiwymowywżyciupublicznymnietrwałajednak
długo.WprowadzeniePryncypatuzmieniłoradykalniepostaćrzeczy.
Wymienianoróżneprzyczynyupadkuznaczeniaretorykirzymskiejokre-
suCesarstwa.Jednąznajważniejszychbyłopostępującezepsuciewsfe-
rzemoralnejiobyczajowej(Norden1918:245).Oratorstwopolityczne
wczasachPryncypatuAugustaijegonastępcówmusiałozamilknąć.Jak
zauważyłE.R.Curtius:DZałamaniesięustrojuRepublikiorazwszystkie
tegoskutkidotknęływymowęrzymskąwsposóbpodobnydotego,
wjakidominacjamacedońska(apóźniejrzymska)oddziałałanawymo-
węGrecji”(Curtius1997:72).
Retorykaznalazłaschronieniewszkoleitam,wszkolnychćwicze-
niach(declamationes),przedłużyłasweistnienie.Szkolnedeclamationes
doprowadziłydoupowszechnieniazwyczajurecytacji.Recytowano
mowywwąskichkołachznawcówalbonawetdlajednejosoby,najczę-
ściejpatrona.Mowyteprzygotowywanowsposóbstaranny.Pliniusz
Młodszy(62-113n.e.),któryuchodziłzaznakomitegomówcę,wjed-
nymzeswychlistówopisujesposóbprzygotowaniatakiejdeklamacji.
WliściedoCecyliuszaCeleramówiocelurecytowania:DKażdymawłas-
nypowódrecytowania,ja-jaktojużczęstomówiłem-abymniepopra-
wiano,jeślicośumknęłomojejuwadze,apewniezawszecośsięznaj-
dzie”(Pliniusz1965[7,17]).Pliniusz,będącperfekcjonistą,najpierwsam
