Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WstępTłumacza
ićwiczenia.Nauczanietylkomożeułatwićprocesuczeniasię,usunąćnieporozumienia
iniepewności.Ztegopunktuwidzeniapoddajeostrejkrytyceswychrywali,do
ktrychzaliczazarwnoerystykwzeszkołySokratesaiPlatona,jakteżsofistycznych
nauczycieliwymowypolitycznejisądowej.Erystykwkrytykujezaetyczny
rygoryzm,ktryichobezwładniaiodbieraimwiaręwdokonanieczegośpozytywnego
wtymzepsutymświecie.Nauczycielomwymowypolitycznejzarzucanadmierną
wiaręwewłasnąwszechmocikrytykujeichprzekonanie,żewszystkomożnaosiągnąć
zapomocąnauczeniaokreślonychregułizasadprzemawiania.Nauczycielom
wymowysądowejzarzucabrakskrupułwmoralnychiegoizm.Wświetletejkrytyki
własnyprogramIsokratesajawisięjakoprogramumiarkowany,ktregonieogranicza
anizbytrygorystyczniepojętamoralność,aniczystyutylitaryzm.Isokratesrozumie
zresztąsztukęwymowyjakorodzajoglnegowykształcenia,ktreprzygotowuje
uczniwdoichpełnegoudziałuwżyciuspołecznymipolitycznympaństwa.
WzwiązkuzprowadzeniemszkołyretorycznejIsokratessformułowałrwnież
szeregzasadteoretycznych,dotyczącychsamejwymowyistyluprozyoratorskiej.
Autorzystarożytnipowołująsięrwnieżnajegopodręcznikwymowy.Znanenam
dzisiajfragmentyodbiegająjednakznacznieswymstylemodinnychpismIsokratesa
istądichautentycznośćpodawanajestczęstoprzeznowożytnychuczonych
wwątpliwość
6
.Zachowanefragmenty,chociażzawdzięczamyjepźnymautorom,
odzwierciedlająjednakwpełniteorięretoryczną,właściwądlaIVw.p.n.e.Jej
pewnepunktystanowiądoskonałetłoporwnawczedlaretorycznejteoriiArys-
totelesaidlategowypadawtymwstępiepoświęcićimniecouwagi.
WedługKwintyliana
7
Isokrates,podobniejakinnipisarzesofistyczni,określił
retorykęnjakosztukęprzekonywania”.Nierozrżniałwyraźnietrzechrodzajw
wymowy(nacoArystotelespołożyłszczeglnyakcent),leczmwiłorodzaju
doradczymisądowymorazopochwałachinaganach,ktremogąwystępowaćwe
wszystkichrodzajachmw
8
.Przyjmowałtradycyjnypodziałmowysądowej
wyrżniającwniej:prooemium,wyjaśniające,wstępnezałożenialubstansprawy
(próJeslg),opowiadanie(narratio),ktremiałnazywaćzajęciemstanowiska
(kat|staslg),argumentacjęiepilog.Żądał,abyopowiadaniebyłokrtkie,jasne
iprawdopodobne
9
,zczymczęściowopolemizujeArystoteles
10
.
SporomiejscapoświęcałIsokrateszagadnieniomstylu.Jedenznajciekawszych
fragmentwnatentematprzekazujeSyrianus(retorzVw.n.e.),ktrystwierdza,że
Isokratesprzywiązywałwielkąwagędonczystościstylu”.Miałosiętoprzejawiać
wunikaniurozziewu,powtarzaniatychsamychsylabnakońcujednegoinapoczątku
kolejnegowyrazu,wprawidłowymużywaniuspjnikwipartykuł.Isokrates
przestrzegałprzedużywaniemwyrazwrzadkich,sztucznychineologizmw.
6
Por.G.Kennedy,TheArtofPersuasioninGreece,Princeton1963,s.70.
7
Por.M.FabiusQuintilianus,InstitutiooratoriaII15,4.
10
8
9
Tamże,III4,11.
Tamże,IV2,31.
Por.Ret.1416b30.
13