Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
łośćprzedstawiająwartośćdrugorzędną”5.Zjawiskiemkonwersjizajmowalisięobok
MiesesatakżeNatanGelber6iMajerBałaban,ujawniającteżswojeuprzedzenia7.
Takskrajnepostawyniepozwalałyprzezdługiczasnaobiektywnebadaniana-
ukowe,którepozwoliłybyocenićskalęzjawiskakonwersjiŻydówwdawnejRze-
czypospolitej,przyczynyporzucaniaprzeznichreligii,acorównieżzatymszłodo-
tychczasowegośrodowiskaisposobużycia,dalszelosynowychchrześcijan,aprzede
wszystkimprocesichintegracjiznowymotoczeniem(np.kwestięspołecznejmo-
bilności).Problemunieułatwiastanzachowaniaźródełztegookresu,zwłaszczaże,
wprzeciwieństwienp.doRzeszyNiemieckiej,polscykonwertyciniepozostawilipo
sobiepisemnychrelacjiczybiografiiopisującychichdrogędonowejreligii8.
Wostatnichkilkudziesięciulatachnastąpiłjednakwyraźnypostęprównieżwtym
obszarze,będącyoczywiścierezultatemodnowystudiównaddziejamiludnościży-
dowskiejwdawnejRzeczypospolitej.SzczególnąrolęodegrałJakubGoldberg,który
opróczwieluinnychważnychpracbyłautoremobszernegoartykułuwydanegowkil-
kujęzykach,apozostającegowciążnajważniejsząpracąpoświęconązjawiskukon-
wersjiwokresieRzeczypospolitej9.Kolejnymbadaczem,czyraczejbadaczką,która
podjęłatentemat,wykorzystującnowe,jezuickieźródła,jestMagdaTeter10.
DziałalnośćprotestanckichmisjonarzywśródpolskichŻydówbadałJanDok-
tór11,alejegogłównezainteresowaniakoncentrowałysięnabadaniachbiografii
konwertytówzwiązanychzheterodoksyjnymiodłamamijudaizmu,czegorezulta-
temjestjegoostatniaksiążka,wynikdługoletniegozainteresowaniasabbataizmem
ifrankizmem12.Wynikinajnowszychbadańnadfenomenemruchufrankistowskiego
5M.Mieses,Polacy-chrześcijaniepochodzeniażydowskiego,t.1,Warszawa1938,s.IX.
6N.Gelber,DieTaufbewegungunterdenpolnischenJudenimXVIIIJahrhundert,nMonats-
schriftfürGeschichteundWissenschaftdesJudentums”,Jahrg.68,1924,H.7/9,s.225-241.
7M.Bałabanpodkreślał,żechrzciłysięosobyubogielubktórepopadływkolizjęzprawem,
lubbyłyskompromitowanepolitycznie,np.współpracązwrogiemwokresiewojnypółnocnej
(M.Bałaban,HistorjaŻydówwKrakowieinaKazimierzu1304-1868,t.1:1304-1655,Kraków
1931,s.533;ibidem,t.2:1656-1868,Kraków1936,s.516-518).
8E.Carlebach,DividedSouls.ConvertsfromJudaisminGermany1500-1750,NewHaven-
-London2001,s.88iin.
9ArtykułJ.Goldbergawniecozmodyfikowanejwersjizostałzamieszczonywwydanympo-
śmiertnietomie,zob.idem,Żydowscykonwertyciwspołeczeństwiestaropolskim,[w:]idem,Żydzi
wspołeczeństwie,gospodarceikulturzeRzeczypospolitejszlacheckiej,oprac.W
.Lohman,Kraków
2012,s.207-265.
10M.Teter,JewishConversionstoCatholicisminPolish-LithuanianCommonwealthofthe
SeventeenthandEighteenthcenturies,nJewishHistory”Vol.17,2003,no.3,s.257-283,[on-line:]
http://dx.doi.org/10.1023/A:1024423917317;M.Teter,TheLegendofGerZedekofWilnoaspole-
micandreassurance,nAJSReview”Vol.29,2005,no.2,s.237-263;M.Teter,E.Fram,Apostasy,
Fraud,andtheBeginningsofHebrewPrintinginCracow,nAJSReview”Vol.30,2006,no.1,s.31-66.
11Wposzukiwaniużydowskichkryptochrześcijan.Dziennikiewangelickichmisjonarzyzich
wędrówekpoRzeczypospolitejwlatach1730-1747,tłum.oprac.iwstępJ.Doktór,Warszawa1999.
12J.Doktór,Misjonarzeiżydziwczasachmesjańskiejzawieruchy,1648-1792,Warszawa
2012,PraceZakładuVarsavianistycznegowŻydowskimInstytucieHistorycznymim.E.Ringelblu-
ma.Monografie.
