Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
wyznawcęjudaizmu,anieczłonkanarodu,atymbardziejprzedstawicielaodrębnej
rasy.Wyznawcajudaizmu(odrębnejgrupyprawno-wyznaniowejwRzeczypospoli-
tej),przyjmującchrzest,przestawałbyćŻydem,astawałsięprzynajmniejformalnie
członkiemspołecznościchrześcijańskiej.Innasprawa,jakwyglądałpóźniejszy,trud-
nynierazprocesintegracji.
WramachprowadzonegoprojektuJewishApostasyintheearlymodernperiod
inPolish-Lithuanianstate(17th-18thcenturies)podjętopróbęoszacowaniazjawi-
skakonwersji,bazującnapodstawowymźródle,jakimsąksięgichrztówKościoła
rzymskokatolickiego,główniezdiecezjikrakowskiej.Ponieważjednakfenomen
konwersjiŻydówmiałmiejsceprzedewszystkimwmiastach,dodatkowoprzepro-
wadzonokwerendywdostępnychksięgachmetrykalnychLwowa,Poznania,Wilna
iWarszawy.Jednymzgłównymzadańbyłorównieżzbadaniestosunkupolskiego
Kościoła(episkopatu,kleruiwiernych)wobeckonwersjiŻydównachrześcijaństwo,
aszczególnienailebyłaonazbieżnazpolitykąStolicyApostolskiejitradycjąKościo-
łałacińskiego,zwłaszczażepapiestwowXVIw.(PawełIII,PawełIV
,GrzegorzXIII)
zmieniłoswojąnżydowską”politykęiwyraźniezintensyfikowałoswojedziałania
wobecŻydów,wprowadzającpolitykęizolowaniaichwgettach,osłabianiapozycji
ekonomicznej(comiałonakłonićzubożałychŻydówdochrztu)orazprzymusowych
kazań27.NatomiastwRzeczypospolitejodXVIw.wpraktycebezprzeszkódmiała
miejsceekspansjaludnościżydowskiej,aodXVIIw.nawetmiasta,którewcześniej
posiadałyprzywilejedenontolerandisJudaeiswcorazwiększymstopniuzaludnia-
nebyłyprzezŻydów.Dotychczasowaliteraturaprzedmiotuskłonnabyładostrzegać
misyjnezaangażowaniepolskiegoKościoła,zwłaszczabiskupałuckiegoFranciszka
AntoniegoKobielskiego,dopierowXVIIIw.
Celempracybyłozweryfikowanietegotwierdzeniaorazokreślenieuwarunko-
wańfenomenukonwersjiŻydównachrześcijaństwo,wjakimstopniuwpływałynań
czynnikiwewnętrzne(stosunekspołeczeństwa,sytuacjaprawnaŻydówetc.),anaile
byłyskutkiemnaciskówpapiestwa(szczególnieKlemensaXIiBenedyktaXIV).
Kolejnymzadaniembyłozbadanieróżnicpomiędzyzjawiskiemkonwersji
wpaństwiepolsko-litewskimainnymikrajamieuropejskimi,stosunkuspołeczeń-
stwachrześcijańskiegodoneofitów,stosunkówprawnych(np.zmianustawodawstwa
zarównokościelnego,jakiświeckiego),sposobówrozstrzyganiaróżnychsytuacji
konfliktowychspowodowanychprzezzmianęwyznania.
Podstawowymiźródłamibyłyaktyprawne(konstytucjesejmowe,bullepapieskie),
listypasterskie,aktysynodów,rozporządzeniabiskupów,ichrelacjeostaniediecezji
(relacjeadlimina)wysyłanedoStolicyApostolskiej.Cennymźródłemuzupełniającym
okazałysięzwłaszczaroczniki(Annuae)ihistoriedomówjezuickichprzechowywane
wARSIwRzymie(choćczęściowokorzystanozmikrofilmówikopiitycharchiwaliów
przechowywanychwBiblioteceJezuitówwKrakowie),atakżekronikiróżnychzgro-
madzeńizakonów.Dobadańnaddziałalnościąmisyjnąprzydatneokazałysięteksty
polemiczneoraznielicznezachowanekazaniawygłoszonedoŻydów.
27K.Stow,CatholicThoughtandPapalJewryPolicy,1555-1593,NewYork1977.
