Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
RozdziałI
baarchiprezbiterakrakowskiegoJackaŁopackiego(zm.1761),któregoaktywność
powodowała,żewkościeleMariackimchrzciłosiętakwieluŻydów.Nazmniejsze-
nieneofitówchrzczonychwsamymKrakowienegatywnywpływmógłmiećrównież
pierwszyrozbiórPolskiiodcięcieczęścidiecezjikordonemaustriackim.
WyraźnywzrostkonwersjiŻydówpo1700r.nachrześcijaństwoznalazłodzwier-
ciedlenietakżewinnychźródłach.Polscybiskupirzymskokatoliccywwysyłanychdo
kongregacjisoborowejrelacjachadliminawXVIIIw.zaczęliinformowaćoŻydach
wwiększymstopniuniżtomiałomiejscewcześniej33.KonstantyFelicjanSzaniawski,
biskupkrakowski,skarżyłsięnawielkąliczbęŻydów,dodającjednocześnieolicz-
nychchrztachspośródnich34.BiskupdiecezjikamienieckiejStanisławHozjuszwli-
ściez1728r.chwaliłjezuitów,dziękiktórymwieluŻydówprzyłączonychzostałodo
Kościoła35.ZnanypóźniejzpotępieniaTalmuduMikołajDembowskiw1749r.do-
nosił,żewielusłużącychwtwierdzykamienieckiejluteranówikalwinistówakceptuje
szczerzekatolicyzm,wprzeciwieństwiedoŻydów,którzychoćlicznieprzyjmowali
chrzest,bylipodejrzewaniojudaizowanie36.
Wrelacjiz1748r.AntoniDominikTyszkiewicz,biskupżmudzki,chociażdo-
nosiłowielkiejliczbieakatolikówiŻydówwswojejdiecezji,jednocześnietwierdził,
żewieluznichprzyjmujechrzest37.WnastępnychrelacjachTyszkiewiczbyłbardziej
szczegółowy,zgodniezrelacjąz1761r.wjegodiecezjikatolicyzmwokresieczterech
poprzedzającychlatprzyjęło1262luteranów,czterdziestukalwinistów,osiemdziesię-
ciutrzechprawosławnych,dwóchTatarówistudwudziestuośmiuŻydów38.Abso-
lutniewyjątkowajestrelacjategobiskupaz1755r.,wktórejpodałliczbęwszystkich
konwertytównietylkowcałejdiecezji,alejednocześniezrozbiciemnadziesięćde-
kanatów.Wsumiewciągupoprzedzającychczterechlatochrzciłosięstusześćdzie-
sięciuczterechŻydównałącznąliczbę1883konwertytów,stanowiąc8,7%wszystkich
konwertytównakatolicyzm.Rozkładchrztówżydowskichteżbyłcharakterystyczny,
najwięcej,bowiemczterdziestusiedmiu,ochrzciłosięwdekanacieWornie,awięc
jednocześniestolicydiecezji,najmniejzaśwdekanacieszydłowskim39.Wdiecezji
żmudzkiejpopulacjaŻydówwXVIIIw.szybkowzrastałairelatywnieodseteklud-
nościżydowskiejbyłsporywporównaniuzinnymiregionamiRzeczypospolitej40,co
33W1609r.BenedyktWojna,biskupwileński,informowałowieluTatarach,awogólenie
wspominałoŻydach.RelationesstatusdioecesiuminMagnoDucatuLituaniae,t.1,ed.P.Rabi-
kauskas,Romae1971,s.43.
34Relacjaz1731r.:nlicetetiamfrequenterbaptizantur”
,Relacjeostaniediecezjikrakowskiej
1615-1765,wyd.W
.Müller,Lublin1978,s.126,MateriałydodziejówKościoławPolsce,t.7.
35ASV
,Congr.Concil,Relat.Dioec.174,s.56rv.Jednakwsamejrelacjiadliminanicnaten
tematniewspomniał.
36Ibidem,s.89v.Relacjaz2VIII1749r.;kopiaBStef.F5-1769,s.25.
37Relationesstatusdioecesiumł,s.296.
38Ibidem,s.393.
39Ibidem,s.360-369.
40W1765r.wKsięstwieŻmudzkim(obszarniedokońcapokrywałsięzzasięgiemtery-
torialnymdiecezjiżmudzkiej)znajdowałosię9,7%wszystkichŻydówzamieszkującychWielkie
