Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
I.Reprodukcja,kooperacjairodzina
uwzględniawswoichwyborachfiinteresnpartneraczy,mówiącinaczej,prze-
kazujealterczęśćkontrolinadswoimzachowaniem(działaniem).Pomińmy
wtymmiejscukwestięmotywacjiczystopnia,dojakiegojednostkiświado-
mieirefleksyjniepodejmujądecyzjekooperacyjne.Zgodniezmodelamiteo-
riigier,alerównieżewolucyjnejteoriikooperacji,utrzymywaniesięzacho-
wańkooperacyjnychzależymiędzyinnymiodistnieniawartościdodanej,któ-
rapojawiasięwówczas,gdykooperacjaprzynosiwięcejwpłatniżsumadzia-
łańindywidualnych.Owafiwartośćdodanangenerowanaprzezkooperacjęmoże
byćróżniedystrybuowanamiędzydziałającewukładziekooperacyjnymjed-
nostki4,alejejważnośćniesprowadzasiędopodniesienia(jakuT.Hobbesa)
wypłatindywidualnychwporównaniuzhipotetycznymfistanemnaturyn.
Drugimefektempojawieniasięwartościdodanejjestzyskanieprzewagi
wobecinnych(niekooperującychlubkooperującychmniejefektywnie)ukła-
dówdziałań.Kooperacjawytwarzapewiennowyukładdziałańzintegrowa-
nychzasprawąwspólnejfunkcjicelu5;ówukład,orazefektyjegoistnienia
4Markspisałwtymkontekścieozawłaszczaniu(przejmowaniu)przezkapitalistówwarto-
ścidodanejzkooperacjiwsferzeekonomicznej;owawartośćdodanabyławłaśniedodatkowym
zyskiempłynącymzezorganizowaniaprocesuprodukcyjnegowukładkooperacyjny.
5TerminfifunkcjacelunzapożyczonyzostałodDanielaC.Dennetta(1997).WedługDen-
netta,każdysystem(układ),któryjestzdolnydonieprzypadkowegodziałaniapodnoszącegojego
dobro,możnarozpatrywaćjakosystemintencjonalnyorientującysięnacel.Niezależnieodtego,
czyukładmaświadomośćorazczyrzeczywiściewsensiepsychologicznymdążydojakiegoś
celu,jegodziałaniamożnarozpatrywaćtak,jakbydążyłondowłasnegodobra(prze-
trwania,poprawypołożenia,reprodukcji).Oznaczatojednocześnie,żeukładjestwstaniewybie-
raćto,cojestdlaniegodobre-azatemiżdysponujeonzdolnościąróżnicowaniastanówotocze-
nia.Wymógtakioznaczanarodzinyfunkcji:przełącznikaczyprzetwornikawiążącegostany
otoczeniazzachowaniami(reakcjami).Funkcjaceluoznaczaobiektywnezorientowanieukładu
napolepszaniejegostrategiidziałaniawdanymotoczeniu.Układniemusibyćświadomy
powodówswojegozachowania-jakpisklękukułki,bezlitośniewyrzucającezgniazdakonku-
rentówdorodzicielskiejopieki.JakpiszeDennett,fi[...]nowonarodzonepisklęjestoczywiście
niczegonieświadome;niemażadnegopoczuciaracjiswegobezlitosnegodziałania,aletaracja
istniejeibezwątpieniaukształtowałatowrodzonezachowanienaprzestrzenicałychtysiącleci.
Nazywamją‘swobodnieunoszącąsięracją’,ponieważniejestonareprezentowanaaniwsamym
pisklęciu,anigdzieindziej,choćprzecieżdziała-wskaliewolucyjnej-kształtująci‘racjonali-
zując’omawianezachowanie.Strategicznezałożenia,jakiesąturealizowane,niesązakodowane
explicite,leczwbudowanewkonstrukcjęposzczególnychcechn(DennettD.C.:1997,s.63-64).
Równieżukładyspołecznetraktowaćmożnajakosystemyintencjonalne,kształtowaneprzezfiswo-
bodnieunoszącesięracjen.
