Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Uwarunkowaniapowstaniairozwojumałych
miastwielkopolskich
1.1.HistorycznetłorozkwitumałychmiastwWielkopolsce
Narozwójmałychmiastwregioniewielkopolskimwpłynęłowieleczynni-
ków,silniedeterminującychsposóbichzagospodarowania.Należytuwymienić
determinantyspołeczne,ekonomiczne,polityczne,przestrzenneifizjonomiczne
(Tołwiński1948a).Wzrostznaczeniamałychośrodkówwiązałsięprzede
wszystkimzfunkcjonowaniemszlakówhandlowych(Tłoczek1955).Procesich
rozwojutrwałnieprzerwaniedowiekuXVII.Pierwszemiastawielkopolskie
powstawałyzdawnychgrodówkasztelańskichiosadtargowych(Münch1946).
WXIIIw.wprowadzonopowszechnieprzyjętewEuropienormyprzestrzenne
igospodarczezwaneprawemmagdeburskim(niemieckim).
Najważniejszącechątegorodzajulokacjibyłoprzyjęcieprzezmiastanie-
mieckichnormprawnych.Rozwójmiastwedługnowegoprawawiązałsię
zprzekształceniamiistniejącegoukładuprzestrzennegoosady.Lokacjęrozpo-
czynanoodwytyczeniarynku,uliciparcelorazwyraźnegozaznaczeniagranicy
oddzielającejtworzonemiastoodotaczającychterenów.Najstarszymmałym
miastemlokowanymnatymprawie(w1251r.)jestKostrzyn.Ważnymielemen-
tamitychprzestrzeniopróczrynków,placówiulicstałysiępasmazieleni,doli-
nyrzeczne,dominantyprzestrzenne(wieżekościołówiratuszy)orazzabudowa
mieszkaniowaiusługowakształtowanawkwartałach(Wejchert1986).
HistoriamiastwielkopolskichsięgapoczątkówpaństwaPolan(Łukaszewicz
1869).WieleosadpowstałychwwiekachX–XIImożnauważaćzazalążki
obecnychmiast(Münch1946,Wysocki1975).
Miastazaczętolokowaćnaprawieniemieckim.Usystematyzowanoispisano
odmianyniemieckiegoprawaosadniczego(polskie,średzkieikaliskie)stoso-
wanewewschodniejWielkopolsce(Górczak2011).
Narysunku1.1zaznaczonoszacowanyczasuzyskaniaprawmiejskichprzez
badaneośrodki.
GraniceWielkopolskizmieniałysięnaprzestrzenipolskiejhistorii,dlatego
terytoriumregionunigdyniebyłojednoznacznieokreślone(ZierhofferZ.,
ZierhofferK.1987).Powszechnieuznajesięjednakobszartzw.Wielkopolski
właściwejzgłównymimiastami:Poznaniem,Kaliszem,Koninem,Piłą,Ostro-
wemWlkp.,GnieznemiLesznem.Natychziemiachformowałysięnaprzeło-
