Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JanuszSkodlarski
16
iogrodyprzynosićbędąobfiteplony.Oznajmiłimteż,żewszystkieludy
będąpożyczaćodŻydów,onizaśodnikogo50
Praktykireligiiżydowskiejwykraczałydalekopozaświęta;przenika-
łycałeżyciecodzienneażdonajdrobniejszychszczegółów.WTalmudzie
wielemiejscazajmująpoglądyodnoszącesiędowolnościhandluidzia-
łalnościprzemysłowej.TeologiatalmudycznazakazywałaŻydompracy
naroli,abynieupodobnilisiędochłopów.Religiastanowiłapodbudowę
racjonalizmuekonomicznego60
WBibliiipismachżydowskichczęstospotykasiętakiewyrazy,jak:
bogactwo,złoto,srebroikosztowności.Panującywładcyiprzedstawicie-
lewszystkichgrupspołecznychdążylidobogactwaiosiąganiajaknaj-
większychzysków,częstozawszelkącenę.Bajecznebogactwozgroma-
dziłkrólSalomonibiblijnyEzechiel7.Złotemniegardziliteżuczenirabini.
Wdziałalnościgospodarczejcelemstajesięosiągnięciezysku.Pie-
niądzstanowipoczątekikoniecwszelkiejaktywnościekonomicznej.Jest
towpełnizgodneznaturąkapitalizmu.
Wielubadaczyzajmującychsięproblematykążydowskązwraca
uwagęnazaletyumysłowewyznawcówjudaizmu.W.Sombartpodkre-
ślaprzewagęprzymiotówumysłowychnadfizycznymi.Stwierdza,że
uŻydówflinteligencjapanujenadciałem”,atakże,iżżadennaródprzez
wszystkieczasynieceniłtakwysokouczonych,jaknaródżydowski.
WiększymszacunkiemwśródŻydówcieszyłysięzawody,którewyma-
gałymniejszejlubwiększejwiedzyiumiejętności80
Uczenirabiniprzekonywali,żezawódkupcajestmiłyBogu.Wiele
tekstówwTalmudziemiałotensamsens:wymianahandlowajestlepsza
niżrolnictwo.WXVIIIw.rolnictwemwPolscezajmowałosiętylko14ro-
dzinżydowskich90
Prawomojżeszowenakazywałoprowadzenieuczciwychinteresów.
WKsiędzePowtórzonegoPrawaczytamy:flNiebędzieszmiałwtorbie
podwójnegociężarka:cięższegoilżejszego”10.Jednakżewpraktycezda-
rzałysięmniejszeiwiększeoszustwa.
Handelzwiązanybyłzfunkcjonowaniempieniądzaikredytu.Żydzi
sztukępożyczaniapieniędzydoprowadzilidodoskonałości.Zdumiewa
szerokorozwiniętatechnikakredytowa.Świadcząoniejprzykłady,które
odnajdujemywTalmudzie110
5Pwt7,7–16;M.Weber,Szkicezsocjologiireligii,Warszawa1984,s.182.
6M.Weber,op.cit.,s.156–157,224,231–232,235,243.
7PismoŚwięteStaregoiNowegoTestamentu,s.323–324.
8W.Sombart,Żydziiżyciegospodarcze,Warszawa2010,s.274–275.
9M.Weber,op.cit.,s.285;T.Czacki,RosprawaoŻydach,Wilno1807,s.167.
10Pwt25,13.
11W.Sombart,Żydziiżyciegospodarcze,s.316–317.
