Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PIOTRKĘPIŃSKI:
Polskazawszebyłapopękana.Całanaszahistoriatocięciairysy–nomenomen
najwyższyszczytRzeczypospolitejtoRysywTatrach(2499metrównadpoziomem
morza),zczegomożnawyciągnąćzupełniefantastycznywniosek,żepolskieranynie
sągłębokie,tylkowysokie.Kuniebuskierowaneizabsolutemzwiązane,cojestjasne
jaksłońcedlakażdegotutajurodzonego.
Bywało,żetanaszapopękanahistorianachodziłanajakieśinnehistorie.Niezawsze
pokojowo,
czasami
wręcz
kolonialnie.
Moje
pokolenie
tkwiło
jeszcze
w
przeświadczeniusielsko-polskiejniewinności.Tomyzawszebyliśmyofiaramiitonam
należałosięwspółczucie.Rzadkopatrzyliśmywlusterkowsteczne,żebyzobaczyćminy
tychnarodów,któreodnasobrywały:Ukraińców,Litwinów,Żydów…
Mamwrażenie,żenanaszychrelacjachzaważyłpewien„błądsemantyczny”,o
którymciekawiepisałWiktorSukiennicki.Tenznanyprawnik,historyk,sowietologi
teoretykprawa(zmarływroku1983)wtekściezamieszczonymjużpośmiertniew
„ZeszytachHistorycznych”w1985rokuzastanawiałsięnadznaczeniemsłów„Polska”i
„polskość”.Jakzmieniałasięichtreśćnaprzestrzeniwieków?CzymPolskabyładla
GallaAnonima,aczymdlaWładysławaŁokietka,cotesłowaznaczyłydlaMiechowity,
acodlaJózefaPiłsudskiegoiRomanaDmowskiego?JakreagowalinatęnazwęLitwini,
UkraińcyiBiałorusini?Idlaczegoniemoglisięzniąidentyfikować?DlaczegozPolską
niemogli,nietylkosemantycznie,sięzintegrować,skoronapołudniusłowiańskiej
Europy,zpunktuwidzeniaSukiennickiego,taintegracjaokazałasięmożliwa?
Zwielomatezamitegotekstumożnabydzisiajdyskutować,wiedzącopewnych
wydarzeniachhistorycznychznaczniewięcejniżSukiennicki.Boprzecieżbeztrudu
możnapodważyćjegotezęorzekomejłatwiejszejintegracjipołudniowychSłowian:
Czechów,SłowakówinarodówbyłejJugosławii.Sukiennickisugeruje,żenazwy
wspólnomianownikowe,którymitenarodyokreślałyswojepaństwa,pozwoliły
wyrugowaćznichpierwiastekszowinistyczny.Chybajednakniedokońca.Przecieżjuż
wlatachosiemdziesiątych,anawetznaczniewcześniej,wiadomobyło,ktorządziw
Czechosłowacji–SłowacyzawszeodczuwalinadrzędnąrolęPragiwswoim
zjednoczonympaństwie.AwJugosławiiktorządził?MacedończycyiSłoweńcy?To
pytanieretoryczne.
Pewnejestjedno:przezkrótkiczaspołudniowiSłowianiefaktyczniesprawiali
wrażenienarodówbardziejskonsolidowanych.Eksperyment,jakwiemy,niezakończył
sięsukcesem,wręczprzeciwnie–jegokodąbyłzjednejstronyaksamitnypodział,z
drugiej–największapodrugiejwojnieświatowejeuropejskarzeź.
Ktowie?Możeilepiej,żewlatachdwudziestychnicniewyszłozpolskichzapędów
federacyjnychczyteżinkorporacyjnychzwiązanychzLitwą,bowcześniejczypóźnieji
takdoszłobydorozłamu.NiemniejjednakpytanieSukiennickiegoonazewnictwo
wciążjestciekaweinieanulujegonawetdysonans,jakipojawiłsięwjegotekście.Bo–
jaksięzdaje–wprzypadkuPolskiiLitwyporoku1918niechodziłojużo(niemożliwe)
zjednoczenie,tylkowłaśnieopewneniuansesemantyczne,któredodzisiajpokutująi
kładąsięcieniemnanaszychstosunkach.
