Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JacekBartyzel
POJĘCIE,GENEZAIPRÓBASYSTEMATYKI
GŁÓWNYCHTYPÓWNACJONALIZMU
Przyjmijmynawstępie,żenacjonalizmtopogląd,postawaidążeniebazującena
uznaniunaroduzaszczególny,podstawowyizobowiązującymniejszegrupyorazpo-
szczególnejednostkidolojalnościrodzajwięzispołecznej;przybierającywswoich
dojrzałychisamoświadomychformachpostaćdoktryny(niekiedynawetideologii)
społeczno-politycznej.Doktrynatastawiasobiezacelwzbudzenie(lubtam,gdzie
onajużistnieje-podtrzymywanieirozwój)świadomościisolidarnościnarodowej
oraznakazujetraktowanienarodujakogłównegopunktuodniesieniapolityki(zobli-
gowanejdokierowaniasięinteresemlubdobremnarodu),cozazwyczajoznaczaopo-
wiadaniesięzaistnieniemtzw.państwanarodowego(różniewszelakorozumianego),
polemiczniezaśprzeciwstawiasiętympoglądom,ideologiomiruchompolitycznym,
któreistnienielubobligującydolojalnościcharakterwięzinarodowejnegująlub
przeciwstawiająpoglądomnacjonalistycznym:koncepcjeuniwersalistyczne(np.tra-
dycyjnykonserwatyzm),kosmopolityczne(np.światopoglądmasoński),indywidu-
alistyczne(liberalizm)lubklasowo-antagonistyczne(socjalizm).
Jakodoktrynaspołeczno-politycznaizorganizowanaformacjapolitycznanacjo-
nalizmwystępujewzróżnicowanychiczęstowzajemniekontradyktoryjnychświato-
poglądowoiprogramowopostaciach,zktórychwszelakozadwiepodstawoweuznać
należy:zjednejstronykoncepcjęopartąnademokratyczno-egalitarnejzasadziensu-
werennościnarodu”orazprzyjmującąjakopodstawętworzeniapaństwetniczno-ję-
zykowąalborasowąnzasadęnarodowościową”(tzw.nacjonalitaryzm),zdrugiejzaś
stronykoncepcję,którawoparciuosolidarystycznąikulturowądefinicjęnarodujako
historycznejiponadklasowejnwspólnotyprzeznaczenia”domagasięprowadzenia
przezpaństwopolitykipodporządkowanejponadpartykularnemudobruwspólnemu
narodu(tzw.nacjonalizmintegralny).
Zajmującwswojejponaddwustuletniejhistoriiróżnepozycjenahoryzontalnejosi
ideowejdiady:lewica-prawica,nacjonalizmokazałsięzjawiskiemspołecznymuni-
wersalnym,aprzetoi-mimolicznychprognozjegozmierzchu-trwałym.Mającza
swojąkolebkęświatcywilizacjizachodniej(europejskiej),jużodkońcaXIXwieku
zacząłrozprzestrzeniaćsięnainnecywilizacje,takiejak:żydowska(syjonizm),tu-
rańska(nacjonalizmrosyjski),bizantyjska(nacjonalizmukraiński,nacjonalizmru-
muński),islamska(nacjonalizmturecki,nacjonalizmarabski),bramińska(nacjona-
