Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Efektywnekosztowonarodowestrategiefinansowaniaryzykakatastroficznegoopierająsięzazwyczajnakombinacjiinstrumentów:typuexanteorazexpost
wzależnościodwarstwyryzykakatastroficznego.
Pierwszawarstwa(layer)ryzykakatastroficznegojestzazwyczajfinansowanazfunduszurezerwowego(własnychśrodków)podmiotównarażonychnatoryzyko
iprzeznaczonajestnapokrycieszkódmałychiokresowych.
Wyższewarstwyryzykakatastroficznegomogąbyćpokrywaneprzezubezpieczenie,tj.nazabezpieczeniekrytycznychaktywówpublicznych,następnieprzez
warunkoweumowykredytowe,realokacjęśrodkówbudżetowych,reasekuracjęlubrozwiązaniaalternatywnegotransferuryzyka,np.przezobligacjekatastroficzne.
Interwencjapaństwawsferzepokryciaryzykkatastroficznychjestuzasadnianazarównowoparciuoprzesłankiogólnogospodarcze,jakipolityczne33.Brakpokrycia
dladużychryzykprzywystąpieniukatastrofmożenegatywniewpłynąćnaaktywnośćgospodarcząinapowiązanyzniąwzrostgospodarczyorazwielkośćzatrudnienia.
Zagadnieniempodstawowymjestokreśleniezakresuiformyuzasadnionejinterwencjipaństwanaprywatnymrynkuubezpieczeńkatastroficznychijejwpływ
naefektywnośćekonomicznąstosowanychmetodwpokrywaniuryzykkatastroficznych.
Wprzypadkusilnegozaangażowaniarząduwzarządzanieryzykiemkatastroficznym,tj.ponoszeniaprzezrządkosztówkatastrof,wśródobywatelitegokraju
wzasadzieniemażadnejpresji(zachęty)doredukowaniaryzyka,związanegozichpostępowaniem34.Interwencjarząduwproceszarządzaniaryzykiemzwiększawięc
wsumieryzykospołeczneikosztyrządowegoprogramuzarządzaniaryzykiemkatastroficznym.
Natomiastcechącharakterystycznąprywatnegoubezpieczenia(prywatnegorynkuubezpieczeń)jestzdolnośćdokontroli(redukcji)hazardumoralnego.
Ubezpieczyciele,wykorzystująctechnikiaktuarialneprzywycenieryzyk,stosującudziaływłasneorazustalająclimitynasumyubezpieczeniaczywykorzystując
koasekurację,wsposóbefektywnyredukująryzykohazardumoralnego.
Rządysąmniejsprawnewwykorzystaniunarzędziubezpieczycieliwkontrolowaniuhazardumoralnego.Wprogramachrządowychdominujetendencjadorównego
traktowaniawszystkichobywateli,anieprzeprowadzaniaredukcjihazardumoralnegopoprzezklasyfikowanie(grupowanie)swoichobywateliwzdywersyfikowanepoole
ryzyk.
Zarządzanieryzykiemkatastroficznymwymagawielurozwiązań,aprzyzagrożeniachodużejskali,wagapartnerstwapubliczno-prywatnegostajesiębardzoistotna,ale
powinnabyćzachowanarównowagamiędzyprzedsięwzięciamiprywatnymiipublicznymi.
Ważnąsferąpartnerstwapubliczno-prywatnegosąprogramy,zachęcającedoograniczaniaczęstościiskaliwystępowaniaryzykkatastroficznychorazrozmiaruszkód
wnieruchomościachpowystąpieniukatastrof.Istotnąrolęwtychprogramachodgrywająprzepisybudowlane(buildingscodes),kształtującewspółczesnecertyfikowane
standardybudowlaneorazwłaściweplanowaniezagospodarowaniaprzestrzennego,uwzględniającewystępowanieryzykkatastroficznychwdanymregionie.Następnym
ichelementemsądługoterminowepożyczkinaograniczanieskutkówdziałaniaryzykkatastroficznych(dotacjedlawłaścicielinieruchomościoniskichdochodach)oraz
niższefranszyzy(redukcyjne)czyudziaływłasne,przyubezpieczaniunieruchomościdlawłaścicielinieruchomości,którzydostosowaliubezpieczanedomy
(nieruchomości)doustalonychstandardówzabezpieczającychnawypadekwystąpieniaryzykkatastroficznych35.
2.6.Problematykauwarunkowańkształtowaniaskładkiubezpieczeniowej
Zagadnieniemistotnymwpartnerstwiepubliczno-prywatnymsąteżzasadykalkulacjiskładki(ceny)zaprzejęcieryzykaprzezubezpieczyciela36.Naświecie
wwiększościkoncepcjipokryciaryzykakatastroficznegoprzyjmujesięzałożenie,żeskładkipłaconeubezpieczycielomsąkalkulowanealbowstopniuniewystarczającym
dowielkościekspozycjinaryzyko,albowogóletejekspozycjinieuwzględniają,areasekuracjętychryzykdokonujepaństwo.Rodzitoproblemyzwiązane
zwystąpieniemnegatywnejselekcji,tj.„wywędrowaniem”„złych”ryzykodprywatnychubezpieczycielidopaństwowegopokryciareasekuracyjnegoorazwzwiązku
zpowyższym,brakuwystarczającychbodźcówdlaubezpieczycielidodokonywaniaselekcjiryzykitaryfowaniaskładekwoparciuopoziomryzyka(hazardmoralny).
Ponadtoprywatnireasekuratorzyniemajądużejszansynakonkurowaniezpaństwowympokryciemreasekuracyjnym,gdyżoferująoniproduktyztaryfamiopartymi
nawielkościryzyka.Prowadzitodozahamowaniarozwojuprywatnegopokryciaubezpieczeniowego37.
Ograniczeniemankamentówpowyższegorozwiązaniawiązałobysięzodmiennympodejściemdoregułkształtowaniaskładki.Należałobywięcprzyjąć,że:
•ofertapokryciakatastroficznegozestronypaństwamawtedyekonomiczneuzasadnienie,jeślizostaływyczerpanepojemnościpokryciaprywatnegorynkuubezpieczeń.
Optymalnymbyłbysystemwielowarstwowegopodziałuryzykakatastroficznegomiędzyubezpieczającego(ubezpieczonego),ubezpieczyciela,reasekuratoraoraz
ewentualniespecjalnegopoolu(catastropheinsurancepool),atakżepaństwa,jako„ubezpieczycielaostatniejinstancji”;
•problemyzpopytemnaochronęubezpieczeniowąmogąbyćefektywnierozwiązanepoprzezupowszechnienieubezpieczeniaryzykkatastroficznych.Prowadzićtobędzie
dointernalizacjiefektuzewnętrznego,tj.ograniczenia(eliminacji)przerzucaniakoszturyzykanainnepodmioty,np.napaństwoczyorganizacjepomocowe.
Występowaniebowiemefektuzewnętrznegoprowadzidoograniczaniapopytunaochronęubezpieczeniową(„dylematsamarytanina”38,„charityhazard”39,„racjonalny
brakzainteresowania”40);
•stopieńpaństwowejinterwencjinarynkuubezpieczeń,wceluzapewnieniawłaściwejofertypokryciakatastroficznegozestronyubezpieczycieli,powinienbyć
ograniczony,np.wzakresiekształtowaniacen(składek)czyodmowyubezpieczaniatychryzykprzezubezpieczyciela.Państwoniepowinnokonkurować
zubezpieczycielamiczyreasekuratoraminaprywatnymrynkuubezpieczeń/reasekuracji;
•pozytywnedziałanieochronyubezpieczeniowejnapostawyubezpieczającychwystąpi,jeśliskładki,aściślejtaryfowanieskładek,będzieuwzględniaćsystem
zróżnicowanychanieprzeciętnychskładek,nawszystkichpoziomachsystemutransferuipodziałuryzyk.Wprzeciwnymraziewystąpinieefektywnośćsystemowa,
jakonastępstwozbytmałejinternalizacjiefektuzewnętrznego.Niepowinnoteżwystępowaćsubwencjonowanieskładeknaokreśloneryzyka,leczpowinnosię
todokonywaćpozarynkiemubezpieczeń,np.poprzezróżnegotypubezpośredniepłatnościwyrównawcze,np.wramachpomocyspołecznej;
•składkiadekwatnedoryzykabędąskłaniaćnietylkoposzczególnychubezpieczającychdopostawprewencyjnych,leczrównieżbędąwskazywać,np.wregionach
narażonychnaokreśloneryzykakatastroficzne,naniezbędnośćpodjęciadziałańprewencjiszkodowejprzezwładzepubliczne,którespowodowałybyzmniejszenie
poziomuryzykaidoprowadziłybywkonsekwencjiwokreślonymhoryzoncieczasowymdoobniżeniaskładekwtychregionach.Celowejestwięcistnieniefunduszu
katastroficznego,zasilanegoześrodkówpublicznych(podatków),finansującegodziałaniazapobiegawcze(ograniczającerozmiaryszkód)wregionachnarażonych
naryzykakatastroficzne.
Takiepodejścieniewątpliwiepodniosłobyefektywnośćekonomicznąfunkcjonowaniapartnerstwapubliczno-prywatnego.
Problematykęwpływuinstytucjonalnychsystemówpomocyrządowejdlaposzkodowanych,określanychjakotzw.„charityhazard”,napopytnaochronę
ubezpieczeniowąbadalim.in.kolejniautorzy41.WbadaniuempirycznymnaprzykładzieAustriiiNiemiecwykazalioni,żeniskipoziompomocyrządowejnazgóry
niezdefiniowanychzasadach,wmałymstopniuwpływanapopytnaprywatnąochronęubezpieczeniową.Generalniejednakprojektowaneprogramypomocyrządowej
istotnieoddziałująnapopytnaubezpieczenia–sąsubstytutemprywatnegorynkuubezpieczeń(wypierająubezpieczenia).
2.7.Podsumowanie
Partnerstwopubliczno-prywatnemanaceluefektywnewykorzystaniezasobówpublicznychiprywatnychwfinansowaniuryzykkatastroficznych.
Zakreswykorzystaniapartnerstwapubliczno-prywatnegojestuwarunkowanywielomaczynnikami,awszczególnościpoziomemrozwojugospodarczegokraju,
wielkościąrynkuubezpieczeńnon-lifeorazmożliwościamiwykorzystaniainstrumentówrynkufinansowego.
Zasadypartnerstwapubliczno-prywatnegopowinnyzawieraćmechanizmyograniczająceskutkiwystępowanianegatywnejselekcjiorazhazardumoralnego.
Wopracowaniuwykazano,żeprzyspełnieniuekonomicznieuzasadnionychzasad,partnerstwopubliczno-prywatnebędziesprzyjaćwzrostowiefektywności
ekonomicznejpokrywaniaszkódkatastroficznych.
