Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
II.Struktury,aktorzyiobszaryimperialnegopanowaniawKrólestwiePolskim
Wistocie,trwającydoroku1861okrespełnieniaprzezGorczakowafunkcji
namiestnikaokazałsięczasemostrożnejzmianykursu.W1857r.ogłoszono
amnestiędlawięźniówpolitycznych.Wograniczonymzakresiezezwolonoteż
natworzeniepolskichzwiązkówiorganizacji.Podtymwzględemważnarola
przypadłaprzedewszystkimTowarzystwuRolniczemu,któredziękiznacznej
liczbieczłonkówiwielulokalnymoddziałomstałosięnowymośrodkiempol-
skiegożyciaspołecznego.Ponieważnazebraniachtejinstytucjiwporządku
obradpojawiałasięnietylkoreformarolna,lecztakżezasadniczedebatynad
przyszłymkształtemKrólestwa,Towarzystwozpowodzeniemokreślićmożna
mianemDparlamentuzastępczego”,którywznacznejmierzeprzyczyniłsiędo
stopniowegoupolitycznieniapolskiejopiniipublicznej.WTowarzystwieRol-
niczymszybkozarysowałysiędwaobozyreprezentująceodmiennekoncepcje
polityczne.Pierwszyskupiałkonserwatywnąmagnaterię,ajegoprzywódcąbył
prezesTowarzystwa,hrabiaAndrzejZamoyski.Drugiskładałsięzezwolenni-
kówszerzejzakrojonychreformrolnych,skupionychwokółhrabiegoAleksandra
Wielopolskiego,którywnadchodzącychlatachstaćsięmiałpostaciąkluczową.
Zpobudekpragmatycznychopowiadałsięonzaścisłąwspółpracązcar-
skimiwładzamiidążyłdowejściawżycieStatutuorganicznegoz1832r.Pozo-
stawałtymsamymdalekowtylezapublicznieartykułowanymiżądaniami
przywróceniastatusquoz1815r.Szybkodoprowadziłotodojegopolitycznej
izolacji47.
Od1858r.toczącasięwKrólestwiedebatapolitycznaulegałaradykalizacji.
Ponownierozgorzałdawny,widocznyjużw1831r.konfliktpomiędzykonser-
watywnym,arystokratycznymstronnictwemDbiałych”,którekontynuowało
tradycjepolityczneCzartoryskiego,aradykalno-demokratycznymobozemDczer-
wonych”złożonymprzeważniezprzedstawicielidrobnejiśredniejszlachty.Dru-
giezwymienionychstronnictwbyłoprzekonane,żeokresreformumożliwimu
uzyskaniedalekoidącychustępstwnarzeczpolskiejautonomii.Naśrodowisko
toskładalisięreprezentancimłodegopokolenia,ukształtowaniprzezliterackie
ideałyrewolucyjnegoromantyzmuSłowackiegoiMickiewiczaiupatrującywzor-
cówweuropejskichruchachzjednoczeniowychinarodowych,przedewszystkim
weWłoszechiwRumunii.Wkręgachstudentównowootwartejwarszawskiej
SzkołySztukPięknychiAkademiiMedyko-Chirurgicznejszybkosformowały
sięugrupowania,któreparłydokonfrontacjizcarskimiwładzami48.
47Zob.W.D.Spasowicz,Żyzn’ipolitikamarkizaWielopolskogo.Epizodizistoriirussko-
polskogokonfiktaiwoprosa,St.Petersburg1882.Por.teżT.Kizwalter,Nowatorstwoiruty-
ny.SpołeczeństwoKrólestwaPolskiegowobecprocesówmodernizacji1840–1863,Warszawa1991;
A.Żor,Ropucha.Studiumodrzucenia,Toruń2007.
48Por.m.in.A.Chwalba,HistoriaPolski1795–1918,Kraków2001,s.323–331;
A.Je.Gietmanskij,PolitikaRossiiwpolskomwoprosie(60-jegodyXIXwieka),DWoprosyistorii”
