Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ustanowieniepetersburskiegowładztwawzaborzerosyjskim(1772–1863)
49
Jużw1861r.doszłowWarszawiedostarćpomiędzysiłamipolicyjnymi
iwojskiemademonstrantamiiuczestnikamiuroczystościnarodowo-religij-
nych.Wlutym1861r.konfliktypociągnęłyzasobąpierwszeofiaryśmiertelne,
awkwietniudoszłodomasakrynaplacuZamkowym,podczasktórejwoj-
skorosyjskieotworzyłoogieńdotłumu,zabijającponad100osób.Wobliczu
taknapiętejatmosferyreprezentanciPetersburgabylipoczątkowogotowido
dalekoidącychustępstw.Wmarcu1861r.GorczakowmianowałAleksandra
WielopolskiegodyrektoremKomisjiRządowejWyznańReligijnychiOświece-
niaPublicznego.Wmaju1862AleksanderIIustanowiłgonaczelnikiemrządu
cywilnegoKrólestwaPolskiegoitymsamymdefactopremieremKrólestwa.
Wielopolskiemuzarównonamiejscu,jakiwPetersburguudałosięprzefor-
sowaćzaskakującoszerokiplanreform:wlatach1861–1862odtworzonoRadę
Stanu,acarskiewładzezezwoliłynaistnienielokalnychpolskichinstytucji
samorządowych.WWarszawieswojepodwojeotwarłaSzkołaGłówna,która
wpraktycefunkcjonowałanazasadachpełnegouniwersytetu.Od1862r.Wie-
lopolskiprowadziłstopniowąrepolonizacjęaparatuurzędniczegoprowadzącą
kuostatecznemuodtworzeniuautonomiiadministracyjnej.Zjegoinicjatywy
wydanoteżprzepisyorównouprawnieniuŻydów.Przygotowałtakżeprojekt
reformyrolnej,którapańszczyznęzastąpićmiałaoczynszowaniemchłopów.Te
bezwątpieniaszerokozakrojonerozwiązania,którewlatach1861–1862wpro-
wadziłhrabiaWielopolski,wniewielkimjednakstopniuprzyczyniłysiędo
uspokojenianapięćwKrólestwie.Warszawskapolitycznaopiniapubliczna
szybkouległanatyledużejradykalizacji,żeścisłąwspółpracęWielopolskiego
zwładzamipaństwowymiuznawaćzaczętozazdradępolskiejsprawy.
WtejkonfrontacjizpolitycznymkursemWielopolskiegoswojeznaczenie
utraciłynawetróżnicedzieląceDbiałych”iDczerwonych”.Przeciwnicyporozu-
mielisięstopniowocodowspólnychpostulatów,któreobejmowałyponowne
wprowadzeniekonstytucji,odbudowępolskiegowojska,jakrównieżzjednocze-
nieKrólestwazDterytoriamiwschodnimi”–itymsamymznaczniewykraczali
pozato,cowtokunegocjacjigotowebyłyzaoferowaćwładzewPetersburgu.
Wszelkiepróbyporozumieniapomiędzynowymnamiestnikiem–carskimbra-
tem,wielkimksięciemKonstantymMikołajewiczem–aprzedstawicielempol-
skiejarystokracji,AndrzejemZamoyskim,niemiaływięcszanspowodzenia.
Odwiosny1861r.nakręcałasięwWarszawiespiralaprzemocy,któraprowa-
dziławstronęnowegopowstania.Wczasiestarćzsiłamipolicyjnymiiwojsko-
wymipadłyofiary,którychpogrzebydoprowadziłydokolejnychmanifestacji
patriotycznych,starćiprzelewukrwi.Jużwpaździerniku1861r.carskiewła-
2004,nr5,s.24–25;T.Kizwalter,Wzorcespołeczeństwaobywatelskiegowpolskichpowstaniach,
[w:]PolskiepowstanianarodowenatleprzemianeuropejskichwXIXwieku,red.A.Barańska,
Lublin2001,s.237–253.
