Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Charakteriznaczenieinstytucjiombudsmana...
20Historiaurzęduombudsmana
wświeciewspółczesnym-rozwójidei
Pomysłutworzeniaurzędu,któregoistotnymzadaniembyłoby
obserwowanie,wjakisposóbfunkcjonujeadministracjapaństwana
stykuzobywatelem,sięgaczasówstarożytności.Jużwówczaszasta-
nawianosię,wjakisposóbinformowaćrządzącegoonastrojachpa-
nującychwśródjegopoddanych,ktomógłbywysłuchiwaćichskarg
izawiadomićoswoichspostrzeżeniachpanującego.Wstarożytnym
Rzymiewykształciłasięinstytucjacenzorów,którzyobokwieluinnych
funkcji,zajmowalisięobserwowaniemikontrolowaniemurzędników
państwowych.Podobniewśredniowieczuwskazaćmożnaprzykłady,
gdyspecjalnyurzędnikstawałsiępewnegorodzajupośrednikiemmię-
dzypanującym,jegoadministracjąipoddanymi,doktóregoobowiąz-
kównależałosporządzaniespisumajątkuorazsprawowaniepieczy
nadmoralnościąludzi24.
Byćmożepodwpływemtakichwłaśnierozwiązańtureckich,
zktórymiszwedzkikrólKarolXIIzapoznałsięwczasiekilkulet-
niegowygnaniapoprzegranejwojniezRosją,wSzwecjiutworzono
w1709r.(wedługinnychźródełw1713r.)25urządtzw.Najwyższego
Ombudsmana(HögsteOmbudsmannen),który10latpóźniejprze-
mianowanyzostałnaKanclerzaSprawiedliwości(Justitiekanslern)26.
Przyjmująctakimodel,KarolXIIwzorowałsięnazaobserwowanych
rozwiązaniachPaństwaOtomańskiego.W1766r.prawomianowa-
niakanclerzaprzeszłodokompetencjiparlamentu,cospowodo-
wałoczęściowozmianęsferyjegodziałalności.Poobjęciuwładzy
przezkrólaGustawaIII(1772r.)prawomianowaniakanclerzazno-
wuprzejąłkról,asamkanclerzwszedłwskładRadyPaństwa,do
którejnależelitakżeministrowieobradującypodprzewodni-
ctwemmonarchy.InstytucjatadośćdługoznanabyłatylkoSzwe-
24Zob.np.I.Malinowska,RzecznikPrawObywatelskichwsystemieochronypraw
iwolnościwPolsce...,s.53.
25Zob.np.A.Zoll,RzecznikPrawObywatelskich.Zadaniakonstytucyjno-prawne
orazfunkcjewzakresiewspieraniaspołeczeństwaobywatelskiegowPolsce.Cykl:Wykła-
dyotwarteWyższejSzkołyZarządzaniaiAdministracjiwZamościu,Zamość2005,s.6.
26Szerzejzob.R.Witkowski,KonstytucjaKrólestwaSzwecjiz1809r.-Wprowa-
dzenieUrzęduOmbudsmana(w:)H.Wajs,R.Witkowski(red.),KsięgaJubileuszowa
RzecznikaPrawObywatelskich,t.I,Pomnikiprawczłowiekawhistorii,Warszawa2008,
s.249in.
32