Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
I.ESTETYKAJAKOFILOZOFIAPIERWSZA
Formatywność–robienie,będącerównocześniewymy-
ślaniemsposoburobienia(ilfareinventandoilmododifare),jest
tym,cocharakteryzujekażdąludzkąaktywność.Możnapowiedzieć,żejest
toinwencja,dziękiktórejczłowiekdziaławświecie.Konsekwencjątakie-
goujęciajestwniosek,żewobectegoaktywnośćosobyjestzawszewpew-
nymstopniuartystyczna–poczynającoddziałańnajprostszych,aż
powytwarzanienajbardziejskomplikowanychurządzeńtechnicznychczy
dziełsztuki.
WEstetycePareysonzajmujesięprzedewszystkimczystąforma-
tywnością,którejjedynymprzejawemjesttakiedziałanie,któregozasada
wytwarzaniajestcałkowiciepodporządkowanaformie.Formativitàtoruch
nadawania/wydobywaniaformy,któraniemożejakotakabyćpostrzega-
nabezniego;zwieńczenieprocesu,czylidziełosztuki,jestformąpowstałą
wwynikuprocesuformowania,pobudzonegoprzezaktywnośćformującą,
czyliformatywność.
Formatywnośćstanowipodstawowąwłaściwośćosobyrozumianejwsen-
siepareysonowskim.Jestonabowiemtym,conietylkoumożliwiajakie-
kolwiekdziałaniewsensiewytwarzania(robienia),leczjestpodstawowym
warunkiempoznania,ponieważuruchamianasząwrażliwośćiumożliwia
uformowaniewyobrażeniaodanejrzeczy,acozatymidzie,inicjujeproces
interpretacji.Możnazatemstwierdzić,żewedlePareysonapoznaniema
charakterestetyczny.Funkcjaprzeżyciaestetycznegojestpierwotnawsto-
sunkudowszystkichinnychaktywnościpoznawczychczłowieka.Wiążesię
to,rzeczjasna,zfaktem,iżpoznając,odnosimysiędotego,cowspólne,
czylidoformatywności,będącejniezbędnymskładnikiemrelacjiczłowie-
kazeświatem,zawartejwnaszymdziałaniuorazwformierzeczypozna-
wanych.Działanieartystycznejesttylkojednymzprzejawówaktywności
formatywnej.DTo,żesztukawewłaściwymsensietegosłowamusiwyra-
staćzformatywności,wsposóboczywistywynikazfaktu,żeupodstaw
tejostatniejleżyniemożliwydowyeliminowaniaartystycznyskład-
niknaszegożyciaduchowego.Dokładniedlatego,żewarunkiemkażdego
ludzkiegodziałaniajestinwencjaiinnowacja(...)”12.
SergioGivonewyodrębniadwazbioryzagadnieńnależącychdoteorii
sztuki:popierwsze,przekonanieoestetycznymcharakterzecałościludz-
kiegopoznania,podrugiezaś,przekonanieotranscendencjisztukiwzglę-
dempoznania.Napierwszyrzutokaprzekonaniatewydająsięwzględem
siebieopozycyjne,alewfilozofiiPareysonaokazująsiędwiemastronami
tejsamejrefleksji.Odnajdujemyjewkoncepcjiinterpretacji,którajestnie-
12L.Pareyson,Estetica...(2002),op.cit.,s.19.
