Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§1.Pojęcieiznaczenieprawarzymskiego
25
nymiprawamimiejscowej(nierzymskiej)ludności;praworzymsko-bizantyń-
skie(obowiązującewpaństwiebizantyńskim);praworzymsko-kanoniczne
(praworzymskiewykorzystywaneprzezKościółrzymskokatolickidlaswoich
potrzeb,cowyraziłaśredniowiecznazasadaEcclesiavivitlegeRomana-nKo-
ściółżyjeprawemrzymskim”)czypraworzymsko-holenderskie(Roman-
-DutchLaw),recypowanewHolandiiiprzeniesionedojejafrykańskichkolo-
nii(obecniegłówniewRepublicePołudniowejAfryki)l
2.Rzymskiepojęcieprawaisprawiedliwości
Prawnicyrzymscyniezajmowalisięwzasadzieteoretycznymzagadnieniem,
czymsąprawo(ius)isprawiedliwość(iustitia)lWkilkuswychwypowiedziach
wskazująjedyniepewneelementytychpojęćlNajbardziejznaneioryginalne
określeniepochodziodPubliusaJuventiusaCelsusa(prawnikazpierwszej
połowyIIwl),azostałoprzekazaneprzezinnegojurystę-DomitiusaUlpia-
na:nam,uteleganterCelsusdefnit,iusestarsbonietaequi(Dl1,1,1prl)l
Wedługtegookreśleniaprawo(ius)jestsztuką(umiejętnością-ars)stosowa-
niatego,codobreisłuszne(bonumetaequum)lZwiązkiprawazpojęciami
dobraisłusznościpodkreślanebyłyrównieżwwypowiedziachinnychpraw-
nikówipisarzyrzymskichistanowiłyczęstoistotnyelementuzasadnienia
podejmowanychrozstrzygnięćlWtensposóbwzglądnadobroisłuszność
stawałsięogólnąwskazówkąstosowaniaprawa,realizowanegowkonkret-
nych,kazuistycznychprzypadkachirozwiązaniachprawnychlWkonse-
kwencjiiusjakoarsbonietaequistajesięwyrazemżywego,stosowanego
praktycznieprawa,opartegonalogicznejkonstrukcji,realizującejjednocze-
śnieto,couznanejestspołecznieimoralniezadobreisłusznelPóźniejsza
naukarozbudowałaaspektyfilozoficznetychpojęć,aledefinicjaCelsusapo-
zostałapunktemwyjściadowszelkichrozważańoistocieprawal
Wprzedstawionympojęciuprawawidocznesąrównieżwartościetyczne:
dobroisłusznośćlZnajdująonerozwinięciewdalszychokreśleniachdoty-
czącychpojęciaprawaisprawiedliwościuRzymianlZasadamiprawa(prae-
ceptaiuris)sązatemwedługUlpiana(Dl1,1,10,1=Instl1,1,3):hone-
stevivere(nuczciwieżyć”),alterumnonlaedere(ndrugiemuniewyrządzać
szkody”),suumcuiquetribuere(nkażdemuprzyznać,comusięnależy”)l
Sprawiedliwość(iustitia)zaśto-nadalwedługprzekazuUlpiana(Dl1,1,
10prl)-constansetperpetuavoluntasiussuumcuiquetribuendi-nstałainie-
zmiennawolaprzyznawaniakażdemunależnegomuuprawnienia”
lWszyst-
kieteokreśleniałącząsięwyraźniezesobą:dobro(bonum)toprzecieżtakże
nieszkodzenieinnemu(neminemlaedere),asłuszność(aequum)realizujesię
równieżwprzyznaniukażdemutego,comusięnależylIustitiajestoczywiście
pojęciemogólnym,aletowłaśniezesprawiedliwościwywodząRzymianie
arsbonietaequi
praeceptaiuris
iustitia
