Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Rozdziałpierwszy.Pojęcie,podziałyisystematykaprawarzymskiego
patrz§103),zprzewagąpublicznegolodpowiedzialnośćkarnazaprzestęp-
stwarealizowanabyławdrodzeprocesówkarnych,zarepublikiprzedzgro-
madzeniamiludowymiispecjalnymitrybunałami(quaestionesperpetuae),
późniejprzedsądamicesarskimilAdministracyjnąwładzękaraniamielitak-
żemagistratus(zwłaszczaedylowie)orazurzędnicycesarscylZwiązkiprawa
karnegozpublicznąwładzą,represjamipolitycznymiireligijnymiorazfunk-
cjamipolicyjnymipaństwasąoczywisteiwyraźnelKarybyłysurowe,aspo-
sobyichwykonania(zwłaszczakaryśmierci)okrutnelSędziowieorzekali
dośćarbitralnie,częstowtrybiedoraźnymlUstawowepodstawyrzymskiego
prawakarnegotworzyłyustawyzczasówKorneliuszaSulli(legesCorneliae)
orazcesarzaAugusta(legesIuliae),atakżekonstytucje(reskrypty)cesarskiel
Dogmatycznerozdzielenieprawakarnegomaterialnegoiprocesowegonastą-
piłowwiekachpóźniejszych(dopierozkońcemwiekuXVIII)l
rzymskieprawo
prywatne
Prawoprywatneobejmujenatomiaststosunkimiędzyosobamiwzakresie
sprawmajątkowychirodzinnychlJakowyznacznikprawaprywatnegomożna
dołączyćrównieżjegozwiązekzwłasnościąprywatnąlNadtodlaprawapry-
watnegocharakterystycznajestrównorzędnośćstronwchodzącychzesobą
wstosunkiprawne,podczasgdyprawopubliczneznamionujepozycjawładcza
państwaijegoorganównadobywatelamilWkonsekwencjiukształtowałasię
przewagaprawapublicznegonadprawemprywatnymlDobropubliczneza-
wszebyłostawianewpaństwierzymskimnadinteresemprywatnym-salusrei
publicaesupremalex(ndobrorzeczypospolitejnajwyższymprawem”)l
Rozwójprawarzymskiego,jegorecepcjaiwpływnanowożytnesystemy
prawneodnosząsięjednakdoprawaprywatnegolTowtejdziedzinieosią-
gnęliRzymianieswójnajwyższykunsztinawetjeślisamiużywalipojęcia
ius,torozumieliprzezniewłaśnieprawoprywatnelWdzisiejszymznaczeniu
pojęciuprawaprywatnegonajbliższejestprawocywilnel
2.Iuscivileiiusgentium
PrawnikrzymskizIIwlGaius,autorznanegopodręcznikaprawa(Institu-
tiones),rozpoczynaswójwykładodnastępującegoobjaśnienia(Gl1,1):
nWszystkienarody,którerządząsięustawamiizwyczajami,posługująsię
prawemczęściowoswoim,aczęściowowspólnymwszystkimludziomlBo-
wiemtoprawo,któreludsamsobieustanowił,jestjegowłasnymprawem
inazywasięiuscivile;tozaś,któreustanowiłporządeknaturalnymiędzy
ludźmi,przestrzeganejestnarówniprzezwszystkienarodyinazywasięius
gentiumjakgdybytymprawemposługiwałysięwszystkienarodylLudrzym-
skiposługujesięzatemczęściowoswoimwłasnymprawem,częściowopra-
wemwspólnymwszystkimludziom”
l
