Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
ZagadnienieokreślonetematemnDziewiętnastowiecznekulturemysarmac-
kie(wąsy,biesiada-uczta,Kozak,Tatari«ludzieWschodu»,koń,pompafunebris,
lasistep)jakoelementytradycjiszlacheckiejwewspółczesnejkulturze”tokate-
goriaiobszarbadawczy,natematktóregowdotychczasowychbadaniachnauko-
wychniepojawiałysięszerszedogłębnerozpoznania.oczywiściezakresakceso-
riówmożnapowiększaćotakieelementy,jak:kontusz,żupan,passłucki,szabla
(polskikostiumszlachecki)czyróżneinneformy(ceremonie)życiazbiorowego.
Teatrybutysarmackości,niezyskującosobnegobadawczegoopracowania,zosta-
łyczęściowouwzględnionewobrębieanalizującychwybranekulturemysześciu
rozdziałów,składającychsięnaniniejsząmonografię.Przypomnieniawymagają
również,wodniesieniudokwestiireprezentatywnychkulturemówsarmackich,
mniejznanetekstywyróżnianegowliteraturzepolskiejokresumiędzypowstanio-
wegowXIXwiekuosobnegonurtu(peryferyjnegowzględempopularnegomitu
tyrtejsko-martyrologicznego),określanegomianemsarmatyzmuromantycznego
(neosarmatyzmu)1.Proponowanewkontekścietegonurturozpoznaniastanowić
mogąasumptdonnowego”odczytaniaprzynależnychdońdziełnietylkoHenry-
kaSienkiewicza,copozostajeaktualnymzadaniemhistoriiliteratury.Ponowna
lekturautworówzarównozokresuromantyzmu,jakicałegoXIXstuleciabo-
wiem,przynosipożytek.Jesttoważne(jakpiszeDariuszSkórczewski)nnietylko
wporządkupoznania(lepszezrozumieniewłasnychdziejówikultury),lecztakże
kolektywnejpraxis(krytycznesamookreślenie,rozpoznaniewłasnejobecnejkon-
1NatematdominującejodkońcaXVIdodrugiejpołowyXVIIIwiekuformacjikulturowej
zob.Historialiteraturypolskiejwdziesięciutomach,t.5,cz.1:Romantyzm,red.A.Skoczek,Bochnia
[etc.]2003,s.67-71.Por.A.Waśko,Neosarmatyzm,w:Słowniksarmatyzmu.Idee,pojęcia,symbole,
red.A.Borowski,Kraków2001,s.122-124;tenże,Romantycznysarmatyzm.Tradycjaszlachecka
wliteraturzepolskiejlat1831-1863,wyd.2,Kraków2001,s.11;B.Szleszyński,Przymierzaniekon-
tusza.HenrykRzewuskiiHenrykSienkiewicz‒najwybitniejsitwórcyXIX-wiecznegonurtusarmac-
kiego,Warszawa2007.TakrozumianysarmatyzmJ.NiedźwiedźokreślajakonXIX-iXX-wieczne
wyobrażenietego,conazywamykulturąszlacheckązXVI-XVIIIwieku[ś],nowożytnysposób
nadaniasensuwydarzeniomirzeczywistościwtamtymczasie”
.Twórcynromantyczninieprzenosili
aninieprzekazywalipotomnymtradycjisarmackiej,[ś]alejąwswoichutworachkreowali”
.Two-
rzącnarracjęhistoryczną,ninterpolowalioniswojewyobrażeniepolskościnawiekiwcześniejsze”
.
Tradycjakontuszowabyładlanichntematemgłówniehistorycznym”
.J.Niedźwiedź,Sarmatyzm,
czylitradycjawynaleziona,nTekstyDrugie”2015,nr1,s.54.
7
