Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Mężczyźni
33
stosunekdodoskonaleniasięwsztucewojennej.ŻycieSpartanbyłopełne
trudów(epiponos),ponieważmusieliprzygotowywaćsiędowojny.Ateń-
czycyżyliswobodnie(aneimenos),boniepoświęcalityleczasunazajęcia
ocharakterzewojskowym.InnymisłowyżycieSpartanwypełniałapraca,
Ateńczycynatomiastcieszylisiędużąilościączasuwolnegoalboprzynaj-
mniejsamimoglidecydowaćotym,jakbędążyć.Należypoczynićwtym
miejscujednoważnezastrzeżenie.ŻycieSpartanbyłodalekieodswobody,
aletylkonapewnymetapie:wokresiedzieciństwaimłodzieńczym,kiedy
przechodziliwychowaniepaństwowe.Niesłyszymy,żebypozakończeniu
paideiżyciewSparciebyłoregulowaneprzezpaństwozpowodówwoj-
skowychwsposóbbardziejuciążliwyniżwprzypadkuAten.Topubliczna
paideia,jakąmusieliprzejśćSpartanie,stanowiławświadomościogółu
Ateńczykówokreswytężonegowysiłkuwojskowego.
ZresztązdziełaKsenofontajasnowynika,żepolowaniebyłodlaandres
substytutemtreninguwojskowego.Likurgniedlategozachęcałandresdo
udziałuwpolowaniach,abystanowiłyonedodatekdotreninguwojsko-
wego,aledlatego,żetreningwojskowywrazzukończeniempaideiinaby-
ciempełniprawobywatelskichprzestałichobowiązywać.Zamysłbyłtaki,
abyandresdziękićwiczeniomfizycznymipolowaniujaknajdłużejzachowali
możliwiewysokązdolnośćbojową.Zatązachętądouczestnictwawpolowa-
niachszłoprawodowspólnegokorzystaniazpsówmyśliwskich:biedniejsi
obywatelemoglinwypożyczyć”ogarynależącedobogatszych,codowodzi
zresztątego,żepolowanianienależałydoobowiązkowychaktywności37.
Poukończeniu30.rokużyciaSpartaniezaprzestawalizatemobowiąz-
kowychtreningówwojskowychiprzygotowańdoroliwojownika.Wielo-
letnieszkoleniesprawiało,żeżadenhoplomachos–jaktwierdziłPlaton–
niezrobiłbynaSpartanachwrażenia.Stopieńopanowaniasztukiwojennej
byłwSparcieprzezdługiczaswyjątkowywporównaniuztym,copotrafili
inniGrecy.Śladytakiegoprzekonaniaznajdujemyuróżnychautorów.
ZprzekazuHerodotawynika,żeSpartaniebyliwstaniestworzyćnajbar-
dziejskutecznąfalangęspośródGreków.Mawiałon,żenLacedemończycy,
pojedynczowalcząc,niesątchórzliwsiniżinnyjakiślud,razemzaśsą
najdzielniejsizewszystkich”38.Miałotowynikaćzprawa(nomos)zakazu-
jącegouciekaćzpolabitwy,leczwytrwaćwszykubojowymizwyciężyć
37Xen.Lac.6,3.Zob.rozdziałIII.7.
38Hdt.7,104,tłum.S.Hammer.
