Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14|rOzdzIał1
przypominaćjegospecyfiki.Niemateżsensurozwodzićsięnad–
doświadczanymmniejlubbardziejboleśnie–kryzysempodmioto-
wości.Genezę,przebiegiskutkitegokryzysukongenialnieprzed-
stawiłCharlesTaylorwswejbudzącejpodziwmonografii2.Gdyby
chciećwnajwiększymskrócieopisaćewolucjęwyobrażeńnatemat
podmiotu,trzebabyposłużyćsięmetaforąsukcesywnejdecentrali-
zacjiipostępującegorozrzedzenia:odWtwardego”ośrodkaznajdu-
jącegosięwcentrumja,substancjalnegordzenia,wypełniającej
wnętrzeesencji,poprzezbytamorficznyinieciągły,zaprzeczający
opozycjiwnętrzaizewnętrzaczycentrumiperyferii,strukturąprzy-
pominającysiećbądźtkaninę,ażpoWmgławicę”niwelującąpoję-
ciegranic
3
.Oweprzemianywyobrażeńopartesąnawszystkichmoż-
liwychformachmanifestowaniasiępodmiotu,niemniejtowłaśnie
snywydająsięwtymwzględzieszczególnieciekawymmateriałem.
Marzeniasennestanowiąwszakniejakonaocznąilustracjęprze-
świadczeniaoniekoherencji,rozrzedzeniuczydecentralizacjipod-
miotu,zarazemjednakprzeżyciaonirycznebywająokazjądoWwglą-
du”przynoszącegodoświadczeniescalające.
Sytuacjapodmiotowejnieokreślonościobjawiasięwsnachna
wielupoziomach.Donajważniejszychznichnależyzpewnością
napięciemiędzyczynnikiemświadomyminieświadomym.Wkon-
cepcjiFreudamarzeniesennerodzisięjakokompromismiędzy
tymiczynnikami.WAutorem”snuniejestaniświadomeWja”,ani
nieświadomeżyczenie(choćtoonowłaśniepełnifunkcjęsiłyna-
pędowej),leczcoś,coFreudnazywaWpracąmarzeniasennego”,
acojestefektemstarciażyczeniazWcenzurą”4.(Poglądomiwy-
obrażeniomFreudaprzyjrzęsiębliżejwrozdzialedrugim).
Problematycznośćśniącegopodmiotuujawniasiętakżewnapię-
ciumiędzyczynnikiemosobistymikolektywnym.Jungowskahi-
potezanieświadomościzbiorowejzakłada,żeźródłosnówwypły-
waniekiedyzobszarówponadindywidualnych,zeskarbcamitów
będącychwspólnymdobremcałejludzkości.Nieznaczytoprze-
cież,bysamJungwswychinterpretacjachlekceważyłrolęnie-
świadomościindywidualnejczydoświadczeńżyciowychśniącego
5
.
Jeślijednakprzyjmiemyistnieniesnówarchetypowych,wówczas
pytanieoto,kto(lubco)jestichpodmiotem,okażesięwyjątkowo
trudne.Kolektywnyczynnikmarzeńsennychkażezkoleimyśleć
