Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Toponimy
Archeologia
średniowieczna
Świadectwa
języków
słowiańskich
wiekachokreślałonksiążątiwładców,np.Boleslav/Bolesław,Jaroslav/Jaro-
sław,Ladislav/Władysław,Svjatoslav/Światosławitp.Whistoriislawistyki
przeważyłajednakinnainterpretacja.Etnonimmiałbypochodzićododwołu-
jącegosiędoterminuslovordzeniaslov-,któryjużwepocestarożytnejznaczył
nsłowo”,nmowa”,wskazujączatemnaspołecznośćosóbposługującychsięjed-
nymjęzykiem.Temuterminowiprzeciwstawiałbysięrdzeńněm-,odktórego
pochodzinietylkopoświadczonywnajstarszymjęzykusłowiańskimtermin
nemoj,któryoznaczanniemy”,aletakżenajprawdopodobniejokreślającyludy
germańskieterminněmьcь.Utrzymującdługotrwałykontaktztymiludami,
Słowianienazywalitakwszystkich,którzyniebyliwstaniemówićwichjęzyku.
PodobnyprzypadekzaszedłuGreków,którzyokreślaliobcokrajowcówmia-
nemnbarbarzyńców”,podkreślająctąonomatopeicznąformąichniezdolność
doprawidłowegowyrażaniasięwjęzykugreckim.Wbardziejprozaicznych
interpretacjachwspółcześnijęzykoznawcywiążątenterminzhydronimem
SlovutičĭokreślającymrzekęDnieprnawschodnimobszarzeSłowiańszczy-
znywminionychwiekach1.
Zetnonimamiłącząsiętoponimypozwalającenabardziejwnikliweodczy-
taniemap.Odzwierciedliłysięwnichświadectwaróżnychcywilizacji,odci-
skająceswójśladnanazwachrzek,góriosadmiejskich.Ludyosiedlającesięna
terytoriachjużskolonizowanychużywajązazwyczajistniejącychtoponimów,
zachowującnazwygeograficznebędącewcześniejwużyciu.WEuropiespo-
tykamynaprzykładlicznetoponimypochodzeniaceltyckiego,któreulegały
stopniowejlatynizacjiwstrefachzajmowanychprzezludyłacińskielubpodbi-
tychprzezRzymian.Wkolejnychczęściachzostanąprzedstawioneprzykłady
słowiańskie.
Pozaonomastykąważnąrolęodgrywaarcheologia,wszczególnościbadania
nadśredniowieczem,któreodokresumiędzywojennegorozwijałysiębardzo
dynamicznieibyłyskoncentrowanenaodtworzeniuhistoriipierwotnychosad
słowiańskich.Wwieluprzypadkachmająonedodyspozycjiniemeświadectwa,
znaleziska,wktórychniemaźródełpisanychażdoIX-Xw.inieistniejąbez-
spornedowodyichprzynależnościdoludówsłowiańskich.Ważneokazujesię
badanieotoczenia,narzędzi,ceramiki,atakżepraktykpogrzebowych.
Innefundamentalneświadectwoprzetrwałowsamychjęzykachsłowiań-
skich,zachowującychwsobienajdawniejszedziedzictwo.Przedewszystkim
należyodnotowaćistnieniewspólnegosłownictwaobecnegowprzynajmniej
jednymjęzykuzkażdejztrzechpodstawowychgrupjęzykówsłowiańskich.
Jestonozłożonezlicznychleksemów,któredostarczająużytecznychwskazó-
weknatematnajstarszejkulturymaterialnejSłowian:środowiskaimateriałów;
1
M.Vasmer,RussischesetymologischesWörterbuch,Heidelberg1953-1958.
46
