Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wstęp
wpływałynajejstrukturęzarównowznaczeniupolitycznym,społecznym,jakikul-
turalnym15.Zjednejstronystanowiłypodstawęróżnorodności,bogactwakultur,
zdrugiejzaśutrudniałyproceszespolenianarodu
16
.Pojęcienmniejszościnarodowe”
wideologiinarodowodemokratycznejmiałoszczególnywymiar,gdyżodnosiłosię
donarodowościniemieckiejirosyjskiej,którebyłyreprezentacjątrwałychpaństw
narodowych.Mniejszośćżydowskaimniejszościsłowiańskieniebyłyprzyporząd-
kowanedotejniechętnieprzywoływanejkategorii17.
Uwaganadawcyzogniskowanabyłaprzedewszystkimnaukazaniuproblemów
narodowościukraińskiej,żydowskiejiniemieckiej.Należypodkreślić,żeobecna
weLwowiespołecznośćormiańskastanowiłagrupęspolonizowanąibardzodobrze
wykształconą.Ormianiepodzielalipoglądypolityczneobozunarodowodemokra-
tycznego,copotwierdzałamiędzyinnymiaktywnośćarcybiskupaJózefaTeofila
Teodorowicza18.MimoniewątpliwychzasługOrmiannarzeczPolski,zaintereso-
15
Kluczowymaktemprawnym,któryregulowałkwestięmniejszościnarodowychwPolsce,był
traktatwersalskiidołączonydoniegotraktatmniejszościowyz28czerwca1919roku.Wzbudzał
onoburzenieNarodowejDemokracji,gdyżgwarantowałliczneprawamniejszościomprzy
wykorzystywaniufunduszypaństwaiułatwiałnp.pobieranieprzezdziecinaukiwichjęzyku
narodowym.Kolejnąumowąmiędzynarodowąodnoszącąsiędoprawmniejszościbyłtraktat
ryskiz18marca1921roku,zawartymiędzyPolską,RosjąiUkrainą.Gwarantowałprawodo
używaniajęzykaojczystego,organizacjiszkolnictwaiżyciareligijnegoorazrozwojukultury.
Trzecimdokumentemregulującymkwestiemniejszościnarodowychbyłakonwencjagenew-
skazawartamiędzyPolskąaNiemcamiz15maja1922rokuwsprawieochronyludnościnie-
mieckiejnaGórnymŚląskuiludnościpolskiejmieszkającejwniemieckiejczęściŚląska.Miała
naceluzabezpieczeniesprawgospodarczych.BardzoistotnebyłytakżezapisywKonstytucji
z17marca1921roku,zob.:Ustawazdnia17marca1921roku,KonstytucjaRzeczypospolitej
Polskiej,Dz.U.1921nr44poz.267,s.21;Z.Adamowicz,MniejszościnarodowewPolsce,[w:]
MniejszościnarodowewpolskiejmyślipolitycznejXXwieku,red.J.Jachymek,Lublin1992,s.19.
16
RomanDąbrowski,opisującreakcjęmniejszościnarodowychwPolscenaodzyskanienie-
podległości,zauważył,żeludnośćukraińska,białoruskainiemieckaznalazłysięwgranicach
nowegopaństwawbrewswojejwoliiichstosunekbyłwrogi.Natomiastinnegrupywraz
zmniejszościążydowskąprzyjęłypostawęneutralną,zob.:R.Dąbrowski,Działalnośćspo-
łeczno-gospodarczaikulturalnamniejszościnarodowychwIIRzeczypospolitej(1918-1939),
Szczecin1990,s.5-6.
17
W
.Wojdyło,Opolitycesiłybezgwałtuwinterpretacjachmyślipolitycznejobozunarodowego
1918-1939,[w:]Fundamentalizmkultury,red.M.Szulakiewicz,Z.Karpus,Toruń2005,
s.424-425.Wedługspisuludnościz1931rokunajwiększągrupęwśródmniejszościnaro-
dowychwPolscestanowiliUkraińcy(13,9%),kolejnoŻydzi(8,6%),Białorusini(3,1%),
Niemcy(2,3%),Rosjanie(0,4%),anastępnieLitwini,Czesi,Cyganie,Ormianie,Tatarzy
iSłowacy.Byłtodrugispisludności,któryobjąłterytoriumcałegopaństwa.Pierwszyspis
odbyłsię10latwcześniej,alewówczasgranicepaństwajeszczesiękształtowałyinieuwzględ-
nionoWileńszczyznyorazGórnegoŚląska:MałyRocznikStatystyczny1938,Warszawa1938,
s.22-23.
18
Jakważnadlaspołecznościlwowskiejbyłatopostać,potwierdzająartykułypowstałezokazji
jubileuszu25-leciabiskupstwaJózefaTeodorowicza,wktórychpisanozuznaniem:n[ś]dla
niepospolitychzasługicnótMęża,jednegoznajwiększychwnarodzie,prawdziwejchluby
