Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GustawSzpetiprzekład
17
ofiarąkrwawychrepresjipolitycznych.Jesttojedenztychrzadkichprzypad-
ków,kiedyzdziałańopresyjnejwładzymogliskorzystaćprześladowaniprzez
niąwybitniludzienaukiikultury.WichgronieznalazłsięrównieżSzpet.
Początkowofigurowałonnaliściefilozofów,którychw1922rokudeporto-
wanonaZachódnasłynnymnstatkufilozoficznym”(wrzeczywistościbyło
ichdwa).DziękiwstawiennictwuAnatolaŁunaczarskiegozostałztejlisty
wykreślonyipozostałwkraju,bypopiętnastulatachzostaćrozstrzelanym
poskazaniunakaręśmierciprzezspecjalnekolegium(osławionąntrójkę”).
Wracającdonaszegogłównegotematu,należygwoliprawdypowiedzieć,
iżSzpetjużnastudiachzadebiutowałjakotłumacz,udostępniającrosyjskoję-
zycznemuczytelnikowipracezpsychologiiifilozofii(Szpetnauniwersytecie
wKijowiestudiowałgłówniepsychologiępodkierunkiemGrigorijaCzełpa-
nowa).ByłytorozprawyLudwigaWoltmanna,RudolfaEislera,Heinricha
Rickerta.Przekłademzajmowałsięiwlatachnastępnych(wśródprzełożonych
przezniegoautorówznalazłsięmiędzyinnymPlaton,WilliamJames,Wil-
helmDilthey),aleczyniłtosporadycznieiraczejdlawłasnejprzyjemności,
samwybierającautorówdotłumaczenia.Wlatachtrzydziestych,jakjużwspo-
minaliśmy,byłotojużjegogłównezajęcie(byłytoteż-paradoksalnie-lata
największegorozkwitudziałalnościtranslatorskiej).Aletrudnopowiedzieć,
gdysięweźmiepoduwagęjegowcześniejszedoświadczenietranslatorskie,
bytraktowałtozajęciejakozłokonieczne.Włączyłsięzeswojąznajomością
językówiogromnąerudycją(nietylkowzakresienaukfilozoficznych)wten
nprzekładowyprojekt”,inicjowanyiwcałościsponsorowanyprzezkomuni-
stycznepaństwo.
Realizacjitegoprojektutowarzyszyładużadyskusja,skoncentrowana
naproblemachprzekładu,jegofunkcjiwkulturzeirozmaitych,wyartykuło-
wanychwtrakcietejdebaty,strategiachprzekładowych.Wtamtymokresie
zostałysformułowanepodstawoweantynomieprzekładu,którewjakimśsen-
siedodzisiajzachowałyswojąaktualność.Wówczesnymjęzykuprzybrały
onewyglądnastępującychprzeciwstawień(wymieńmytunajważniejsze):
nzdystansowanie-asymilacja”,nmyśl(termin,pojęcie)-styl(grajęzykowa)”,
nliteralizm(bukwalizm)-dowolność”,nwiernośćoryginałowi-użyteczność
(uwzględnianiepotrzebimożliwościczytelnika)”.Obieraneprzeztłumaczy
nstrategieprzekładowe”musiałyzkoniecznościodnosićsiędowymienionych
antynomiiirozwiązywaćjewprocesietłumaczeniakonkretnegotekstu(lite-
rackiegoczyfilozoficznego).Przyczymwrealiachspołeczno-politycznychlat
trzydziestychopowiedzeniesiępoktórejśstronietychantynomiiniebyłowolne
odideologicznychuwarunkowań.Przykładowopodczasdyskusjioprzekładach
zjęzykaangielskiego(konkretniedotyczyłaonadziełCharlesaDickensa)poja-
wiłsięproblem:nrusyfikować”czynzanglicyzować”przekłady?Wybórjednej
