Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Podstawyteoretyczneprocesówsmarowania
współpracującego.Natomiastjeelijedenzestykającychsięmateriałówjest
znacznietwardszylubuległutwardzeniuwprocesietarcia,towystępujewgłębianie
sięwystępównierównościtwardszegomateriałuwdrugi-bardziejmiękki.Jeeli
tewystępysąostre,tozachodzimikroskrawanie,ajeelibardziejzaokrąglone,to
dominujebruzdowanie.Efektemtychdziałańjestalbowygładzaniepowierzchni
(odkształceniaplastyczne),albowzrostjejchropowatości(mikroskrawanieibruzdo-
wanie).Wskutekwzajemnychoddziaływańpowierzchniwprocesietarciatopografia
tychpowierzchnizmieniasięwięc,coprowadzidociąglenowychrelacjiwich
wzajemnymkontakcie.Zalenieodprzebiegutegoprocesumoenastąpićpoprawa
warunkówtribologicznychtegokontaktulubichpogorszenie,będącewynikiem
uszkodzeńpowierzchni,niekorzystnychzmianwwarstwiewierzchniejorazwzrostu
chropowatości.
Fizykaichemiastyku
Wszystkieomówionezagadnieniadotycząjednegozzagadnieńwtribologii
amianowiciemechanikistyku.Owielebardziejzłoonesąpozostałezagadnienia,
amianowiciefizykaichemiastyku,obejmującezjawiskawywołanedziałaniemsił
pomiędzyatomamilubcząsteczkamitrącychsięciał.Zjawiskate,szczególnieprzy
tarciusuchym,odgrywająistotnąrolęwtworzeniuoporówtarciaitowarzyszących
tarciuprocesachzuycia.
Międzyatomami,jonamilubcząsteczkamidziałająsiłyprzyciąganiaisiły
odpychania.Wiązaniaatomówprzezsiłyprzyciąganiamogąbyćpierwotne,czyli
chemiczne,orazwtórne,awięcwywołanesiłamiVanderWaalsa.Wgrupiewiązań
chemicznychmonawymienićjakogłówne:wiązaniajonowe,wiązaniaatomowe
orazwiązaniametaliczne.SiłyVanderWaalsawporównaniuzsiłamiwiązań
chemicznychsąsłabsze,natomiastistotnąrolęodgrywająonewwypadkuod-
działywańmiędzypowierzchniowych,awięcwprocesachtarcia.
Powierzchniadowolnegociałastałegocharakteryzujesiętym,eznajdujące
sięnaniejatomy,jonylubcząsteczkisąjakgdybypółswobodne,poniewapostronie
zewnętrznejniesązrównowaonedziałaniemanalogicznychatomów,jonówlub
cząsteczek.Wskutektegowytwarzająonewpobliutejpowierzchnipolesił
krótkozakresowych,któreodpowiadająwiązaniudanegociała(jonowemu,kowalen-
cyjnemulubmetalicznemu)orazpolasiłdługozakresowychVanderWaalsa.
Wzajemneoddziaływanietychpowierzchniwprocesietarcianazywasięwspół-
działaniemmolekularnym,apolegaononawzajemnymoddziaływaniudługozak-
resowychsiłprzyciągania,tj.adhezji,oraznatworzeniutrwałychpołączeń,czyli
sczepieńlubzrostów.
Adhezja,sczepieniaizrostysątokolejnoposobienastępujące,wnastępstwie
wzrostuenergiidoprowadzonejdoobszarustyku,przejawywspółdziałaniaatomów,
jonówlubcząsteczektrącychsiępowierzchni.Wodniesieniudozrostów,mających
charakterdyfuzyjny,dotyczytorówniewarstwypodpowierzchniowej.Warstwata,
łączniezpowierzchniąrozpatrywanegociała,nazywanąwarstwąwierzchnią,róni
siębudowąiwłaściwościamiodwarstwmateriałupołoonychgłębiej.Podczas