Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
AdamPuchejda
skich,jakwolnośćzgromadzeńizebrań,jakniezależnośćsądownictwa.Więzieniabyły
takprzepełnione,żewładzepodnosiłyhisterycznykrzykobudowanienowych.Był
iobózkoncentracyjny
,podobniejakwNiemczech,izbrojnepolowanianaludziitrupy
wKrakowie,Częstochowie,wPoznaniuiLwowie.Jednymsłowemwszystkieakcesoria
państwafaszystowskiego25.
SamSzererwswojejkrytyceIIRzeczypospolitejnigdynieposunąłsiętak
daleko.Możliwe,żepowodembyłumiarkowanytemperamentSzerera,który
nawetwnajostrzejszychtekstachkrytykującychrządswojemoralneoburzenie
miarkowałracjonalnąanalizą.SłowaDfaszyzm”,Dtotalizm”lubDdyktatura”od-
nosiłzwykledopolitykiniemieckiejTrzeciejRzeszyiprawienigdyniewiązał
ichzsytuacjąkrajową.
SpotkaniaczłonkówopozycyjnejLigibędącej-jakmówiłaówczesnażona
Szerera,Felicja-skromnąpozostałościąpopolskiejdemokracji,mieszczącąsię
ledwiewDdwóchtaksówkach”,niemiaływsobienicradykalnego.Byłyto-jak
pisałBarcikowski-Ddośćplatonicznezebrania,niemającetętnarewolucyjne-
go,kończącesięprzeważnierozmowamipięknoduchów,mającychdośćdużo
dobrejwoli,aleiwielewahań,codoprzedsięwzięciajakichśzdecydowanych
krokówiposunięcianaprzódrobotyspołecznej”26.
DlawielusympatykówlewicydziałaniaLigiObronyPrawCzłowiekaiOby-
wateladawałymimowszystkonadzieję,żedemokracjawPolscemajeszcze
jakąśprzyszłość.Szerernatomiast-oczymświadczychociażbywspomnienie
cytowanejjużAnnyJędrychowskiej-stałsięwręczuosobieniemdemokratycz-
negoiliberalnegoetosu.TrafnieopisujegosłowoDidealista”,zewszystkimi
pozytywnymiinegatywnymikonotacjamitegookreślenia.
Szerernietylkoprzedwojną,alerównieżipojejzakończeniu,niezmiennie
trwałprzyprzyjętychzasadach,częstoniedostrzegając,żezafasadądobrych
intencjikryjąsięniejednokrotniebrudneinteresy,anawetzbrodnia.Wtego
rodzajupułapkęocenwpadłparokrotnie.Naprzykładwtedy,gdyw1936roku,
poprzeczytaniuksiążkiLenkivonKoerberpt.Wsowieckichwięzieniach27,wktó-
rejautorkadajewręczentuzjastycznyopisfunkcjonowaniasowieckichłagrów,
pisał:
Sowietyuczyniłyzdecydowanykrok,abywyjśćzmarazmu,wjakimwięziennictwo
utknęłonaogółgdzieindziej.To,cowinnychkrajachrobisiędlazreformowaniawię-
ziennictwa,tosądrobnewstawki,naprawkifragmentaryczneipróbygaszeniapłonących
głownikroplomierzem[ł]NatomiastwRosjidzisiejszejwywyższenieszerokozorga-
nizowanejpracynapoziomstuprocentowegośrodkapoprawczego;budzenieuspołecz-
nieniauludzicierpiącychwłaśnienaubytekinstynktuspołecznego;rozwiązanieprzez
urlopysprawygłodupłciowegowwięzieniachgdzieindziejuciążliwejitakkrzyżującej
25W
.Barcikowski,LigaObronyPrawCzłowiekaiObywatelaiKongresPokojuwBrukseli...,
op.cit.,s.7-8.
26Ibidem,s.17-18.
27L.vonKoerber,Wsowieckichwięzieniach,przeł.Z.Wolper,Warszawa1935,Wydawnictwo
M.Fruchtmana.
