Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stopniupojęciatesązwerbalizowanewregułach,ijakdalecetereguły
ipojęciamoralnedziałająwogólejakosankcjewpływającenapostępo-
wanie.Badaćontakżemusiźródła,którymnależytepojęciaprzypisać.
Interesujegotakże,jakdalecepojęciamoralne,regułyizwiązaneznimi
postępowaniatworząsystem,tj.jakdalecemożnawyśledzićwnichjakąś
spójność.Dalejnależydoniegozbadaniesystemumoralnegodanego
społeczeństwawjegopowiązaniachzinnymielementamicałegosystemu
społecznego.Wewszystkichtychrozważaniachwinienonmiećnaokunie
tylkobezpośredniedane,lecztakżeto,wjakimstopniupojęciamoralne
powtarzająsięwróżnychspołeczeństwach,cobyzdawałosięświadczyć
oichogólnej,społecznejmocyobowiązującej(generalsocialvalidity)”3.
Pospolitenieuwzględnienieproblematykisocjologiimoralności
wogólnychwydawnictwachsocjologicznych,wperiodykachczyprogra-
machzjazdównaukowychnieświadczyotym,bydziedzinatabyłapozba-
wionawszelkichosiągnięć.Przeciwnie,zadziwiawielośćobserwacjipo-
rozsiewanychuróżnychautorównainteresującenastematy,ilośćhipotez
znajdującychsięwtychsprawachwobiegu,agłoszonychprzezludzinie
zdającychsobieczęstosprawy,żeuprawiajądziedzinę,októrejmowa.
Zadaniemnaszymbędzietutajteobserwacjeodnaleźć,pozbieraćiupo-
rządkować,hipotezywydobyćizastanowićsięnadmożliwościąichspraw-
dzenia.Dopieromającjakiśuporządkowanyobrazprzedoczami,możnazdać
sobiesprawęztego,gdziejestjakaślukadowypełnienia,jakiebadaniazasłu-
gująnaszczególnepoparcie,cobysięnadawałodoporównawczychbadań
międzynarodowych,którychmożliwośćnasuwasięcorazczęściej.Zbytecz-
nedodawać,żetebadaniamogąmiećdoniosłekonsekwencjepraktycznedla
reformatoraspołecznegoczypedagoga.„Kiedynaukaustali,wjakisposób
każdapowinnośćsumieniapowstała,nabrałasił,narzuciłasię,jakieefekty
wywołałaijakąfunkcjęmajeszczewżyciuspołecznym–wtedybędziemy
wiedzieć,wjakiejmierzejestkonieczneimożliwejejprzekształcenie”–
pisałprzeszłopółwiekutemuL.Lévy-Bruhl4.MiędzynarodoweTowarzy-
stwoSocjologicznejestpełnedobrejwoliwodniesieniudoporównawczych
badańnadmoralnościąijestgotowetendziałzagadnieńwłączyćdoswojego
programu,czekajednaknaludzi,którzybysięwtejmyślizeszliiwiedzieli,
czegochcą.
3RaymondFirth,ElementsofSocialOrganization,BeaconPress,Boston1966,wyd.III,
s.189–190(wyd.I,1951).
4LucienLévy-Bruhl,Moralnośćinaukaoobyczajach,przekładJaninyMajler,War-
szawa1961,s.161(oryginałukazałsięwr.1903).
