Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Preludium:antytrynitaryzmwPolsceprzedSocynem
relacjachwsposóbbardzozniechęcający.Napoczątkulatsiedemdzie-
siątychpowstałnawetspecjalnydokument,któryteariańskieujemne
opiniedokładniewykłada.PismozatytułowaneTraktatnienaprzeciwko
społecznościapostolskiej,jakowabyłarazwJerozolimie...ijakowąmająmiećmiędzy
sobąuczniowieJezusowi,alenaprzeciwtakowej,jakąnamchciałazalecićjednaztych
sekt,którychsięwielenaświecienamnożyło...zowąjekomunistaminaMorawie...
Autoremanonimowegotraktatuniebyłjednak,jaksugerowałStanisław
Kot35,StanisławBudzyński,lecz–wedleraczejdobrzeuzasadnionych
opiniiL.Szczuckiego–ktośzlewicyariańskiej36.
Poepizodzierakowskimwlatach1569–1572,czołowymośrod-
kiempolskiegoantytrynitaryzmustajesięgminalubelska,wyraźniejuż
unitariańska.NietracionakontaktuzpozostającymiwRakowieGrze-
gorzemPawłemizJerzymSzomanem,któryw1579r.objąłfunkcję
ministrazboruwKrakowie.Unitaryzmrakowsko-lubelskizacznienie-
bawemkonkurowaćowpływyzunitaryzmemlitewskim,któremuprze-
wodzićbędziesilnaindywidualnośćSzymonaBudnego.Tedwaośrodki
unitaryzmutoczązsobąwlatachsiedemdziesiątychiniemalażpo
konieclatosiemdziesiątychspory,niekiedydramatyczne,reprezentu-
jąbowiem,każdyznich,wyraźnieodrębnestanowiska,itozarówno
wodniesieniudosprawdogmatycznych,jakisprawzwiązanychzide-
ologiąspołeczno-polityczną.Stanowiskatemuszątubyćomówione
dokładniej.Zanimjednakdotegoprzystąpimy,musimyjeszczewrócić
nachwilę,tymrazemjużporazostatni,dodyteizmu.
Rozwójischyłekdyteizmu:
PiotrzGoniądza.Dyteizmmałopolski:
StanisławFarnowskiiStanisławWiśniowski
Dyteizm,którywlatach1566–68byłwśródpolskichariannurtem
byćmożenajbardziejprężnymiliczyłnajwięcejzwolenników(Wajs-
blum),wlatachosiemdziesiątychstaniesięnurtemschyłkowym.Na
samymjednakpoczątkudekadylatsiedemdziesiątychnicjeszczenie
wskazywało,żetaksięstanie.Przeciwnie,rok1570zaznaczyłsięim-
35S.Kot:dz.cyt.,s.30.Notabenecałapertraktacjaarianzmorawianami
zostałatuomówionanas.24–35.
36
TekstdokumentuTraktatprzeciwkoKomunistomMorawskim,zamie-
ściłL.Szczuckiw:FilozofiaimyślspołecznaXVIwieku(seria:„700latmyśli
polskiej”),[Teksty]wybrał,opracował,wstępemiprzypisamiopatrzył
L.Szczucki,Warszawa1978,s.317–332.
34
