Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
stanowiskaspołeczności,ponieważwidzimytutajzaczątkipojmowania
opiniipublicznejjakoważnegoczynnikakształtującegopolitykę,prawa
iobyczaje(takistosunekdorzeczywistościspołecznejwidocznyjest
upóźniejszychsofistów).WedługProtagorasa,ludzietworząwspólnoty
społecznekierującsięswoimipotrzebami,takimijak,naprzykład,za-
pewnieniesobiebezpieczeństwa.Jesttoutylitarystycznakoncepcjapań-
stwa(którejreprezentantemwdrugiejpołowieVwiekup.n.e.byłtakże
Demokryt38,apóźniej,wepocehellenistycznej,Epikuriinni,naprzykład
założycieltrzeciejakademii,sceptykKarneades39).Ponadtopowstanie
państwadokonałosięwokreślonymmomencierozwojucywilizacyjnego
człowieka,poprzeznabycieumiejętnościpostępowaniawobecinnych,
cosprawiło,żeniektórzypolitolodzydoszukująsięuProtagorasapo-
czątkówteoriiewolucjonizmuspołecznego40.Rzeczywiścieodtwarzając
powstaniecywilizacjiipaństwaProtagorasrysujenamrozwójczłowieka
jakopozytywnyprocesprowadzącydoukonstytuowaniasięspołeczeń-
stwaopartegonaokreślonychzasadachwspółżycia,wyznaczonychprzez
prawo.Teoriatajestzaprzeczeniempopularnejwówczaspoetyckiejopo-
wieściHezjoda,któryprzedstawiającdziejeczłowiekawmicieopięciu
38
Zob.Gajda(1986,s.184in.);por.fragm.Demokryta,Diels-Kranz68,B26.
39
Grocjusz(1583-1645),twórcanowożytnejszkołyprawanaturypolemizuje
zKarneadesemtwierdząc,żetoniekorzyści,alewrodzoneskłonnościspołecznedo-
prowadziłyczłowiekadotworzeniapraw,zob.S.Filipowicz(2003,s.194).Jestkwe-
stiąinteresującą,dlaczegodotejpolemikiwybrałsceptyka,anienaprzykładEpikura,
któryjestprzecieżsymbolemantycznejorientacjiutylitarno-hedonistycznej.
40
Legutko,op.cit.:DPowstanieładupolitycznegoProtagorasprzedstawia
wdłuższejwypowiedzi,zwanejWielkąMową,azawierającejrzadkąwstarożytności
teorięspołecznegoewolucjonizmu.Słowo«ewolucjonizm»należytraktowaćoczywi-
ścienieostro;chodzituoprzekonanie,iżprocesyspołecznesągłównąprzyczynąwy-
łanianiasięregułizasadżyciazbiorowego.Protagorasmiesza,najpewniejświadomie,
kilkaporządków-mitologiczny,społeczny,strukturalny-alezjegouwagwyłaniasię
wyraźneprzekonanie-choćzracjiowegozmieszanianiewystarczającouargumento-
wane-żeinstytucjesątworemspołecznymihistorycznym,żeczłowiekwktórymś
momencierozwojuposiadłumiejętnościpolityczneiżeprzysługująonepotencjalnie
wszystkimludziom,żeprocesuczeniasięjestfaktycznieprocesemsocjalizacji,to
znaczyprzyswajaniastworzonychwprocesierozwojureguł,żestosowalnośćtych
regułokreślawspólnotadoświadczeńgrupowych,żeogólnezasadysątworemprze-
nikaniasięrozmaitychwpływówpartykularnych,przeszłychiteraźniejszych,żeczło-
wiekrodzisięjużwjakimśukształtowanymkulturowośrodowiskuimożliwościjego
zmianysąograniczone,itd.”
