Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Krótkahistoriaspektrometriimas
MarekSmoluch,JerzySilberring
Tytułniniejszegorozdziałujestniecomylący.Spektrometriamasliczysobieprawie
118lat,alepomimotakdojrzałegowiekujestwciążniezwykleatrakcyjnątechniką.Pozwoli-
mysobietutajnaporównaniejejnarodzinirozwojudolosówtytułowegobohaterapowieści
CiekawyprzypadekBenjaminaButtona,autorstwaF.S.Fitzgeralda,któryzupływemlat
stajesięcorazmłodszy.Podobniejestzespektrometriąmas,wciążukazującąnoweoblicza
imożliwości.
Zapoczątekrozwojutejtechnikiprzyjmujesięrok1897,kiedybrytyjskifizykJ.J.Thom-
sonprowadziłbadanianadpromieniowaniemkanalikowymiwtymczasiepotwierdził
eksperymentalnieistnienieelektronu,wyznaczającdlaniegowartośćm/z.Zaowocowało
towroku1912konstrukcjąurządzeniaonazwieparabolaspectrographdopomiaruwidm
O
29N
2,COiCO
2.AsystentThomsona,F.W.Aston,rozwinąłtętechnikędobadaniaskładu
izotopowegoiwroku1919zaprezentowałkolejnąkonstrukcjęnazwanąspektrografem
masowym(massspectrograph).Odtegowydarzenianotujesięznaczącywzrostzaintere-
sowaniaaparaturą,mogącąwkrótkimczasiewyznaczyćskładizotopowypierwiastków.
PrzełomwrozwojuspektrometriimasdatujesięwokresieIIwojnyświatowej:w1939roku
kierownictwoProjektuManhattanzwróciłosiędoA.Nieraopomocwrozwiązaniuważnej
kwestii:któryzizotopówuranujestodpowiedzialnyzareakcjęrozszczepieniaiwjakisposób
zgromadzićniezbędnymateriałdodalszychprac?Odpowiedźnatopytaniebyłakluczowadla
powodzeniakonstruowanejbombyatomowej.Nierdysponowałaparatemskonstruowanym
przezE.Lawrence’a,którybazowałnaanalizatorzemagnetycznym,cobyłotechnikąmało
wydajnąwseparacjiizotopówdlacelówwojskowych.Mniejwięcejwtymsamymczasie
spektrometriamaszostałazastosowanawprzemyślepetrochemicznymdoocenyskładników
ropynaftowej.Tagałąźprzemysłudysponowaładużymipieniędzmi,którezawszenapędzały
postęptechniki.Pierwszespektrometryoferowałystosunkowoniewielkiemożliwościpomia-
rowe9zakresm/zwynosiłokoło70,rejestracjawidmatrwałaokoło20min.Wtymokresie
aparaturabyłaskomplikowanaijedyniewybrańcypotrafiliokiełznaćtenczarneskrzynki”,
którewrazzrozwojemkomputerówstawałysięcorazbardziejniezrozumiałedlauczonych.
Podstawądalszegoiszybkiegorozwojuokazałasiękomercjalizacjaprodukcji.Aparaturynie
trzebajużbyłozbudowaćwewłasnymzakresie,możnająbyłopoprostukupić.
Powojennezastosowaniespektrometriimaskoncentrowałosięnaanalizachniskocząstecz-
kowychzwiązków,zewzględunabraktechnikjonizacji,odpowiednichdobadaniacząstek
biologicznychowyższychmasach,przedewszystkimpeptydówibiałek.Podstawowym
23
