Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
CzęśćI.Oformachobecnościhistoriiwsferzepublicznej
ludziałaczyzwiązkowychzrodziłsięswoistywoluntaryzm,przekonanie,
iżwolaludzimaniczymnieskrępowanąmoctworzenia,żeefektostatecz-
nydziałaniazależywyłącznieodnichsamych.Fałszywetoprzekonanie
dałoznaćosobiechoćbywhurraoptymistycznychwypowiedziachLecha
Wałęsy,żewkrótcebędziemywstaniestaćsię„drugąJaponią”
.
Ludziesamitworząswojąhistorię,alenierobiątegodowolnie,są
zdeterminowaniprzezzastaneokoliczności,wjakichprzyszłoimżyć
idziałać.Wyznaczająoneobiektywnykontekstdziałania,decydujący
ojegoostatecznymefekcie,efekciejakżeczęstoróżnymodzamierzonego.
Przykłademniechbędzietzw.efektkorkasamochodowego:dziesiątki
kierowcówotejsamejporzewsiadajądoswychsamochodów,byjak
najszybciejdostaćsiędomiejscprzeznaczenia.Ponieważwszyscyrobią
tojednocześnie,powstajeglobalnyefektichdziałań–korek,którego
żadenznichniechciałiktóryopóźniarealizacjęichcelów.„Efektkorka”
odgrywaistotnąrolęwcałymprocesiewytwarzaniahistoriiprzez
człowieka.Bezzrozumienia,naczymonpolega,niesposóbzdiagnozować
wieluwydarzeńhistorycznych,choćbytego,dlaczegociąglepogłębiasię
kryzysgospodarczypomimomobilizacjiwszystkichsiłspołecznychdla
jegoprzezwyciężenia.Brakzrozumieniadlarolitego,cookreśliliśmyjako
obiektywnykontekstdziałania,jestpowodemzłudzeńipóźniejszych
rozczarowań.Cociekawe,woluntaryzm–zjegobłędnymzałożeniem
oniczymnieograniczonejmocytworzeniahistoriiprzezjednostkę–
leżywgruncierzeczyupodstawcałegotzw.nurturozliczeniowego.
ObwiniającbowiemwyłącznieGierkaijegodworakówzazaistniały
kryzys,przypisujemusiętymsamymnolensvolensmocniemalżeboską
–kształtowaniahistoriizgodniezeswąwolą.Cozabawniejsze,dziejesię
taknagrunciemarksizmu,programowozwalczającegowoluntaryzm,
alewidaćnajtrudniejzastosowaćdoktrynędowyjaśnieniasamejsiebie!
Najprościejjestobwinićbyłekierownictwoizastąpićjenowym,rzecz
jednakwtym,bywyjaśnić,jakieobiektywneokoliczności,właściwe
dlaistniejącegosystemu,umożliwiałyprzeciętnemuigroteskowemu
osobnikowiodgrywaćrolębohatera.Bezodpowiedzinatopytanienie
będziemożliwepostawieniewłaściwejdiagnozyirozpoczęcieleczenia…
Coskłoniłorobotnikówdopodjęciaakcjistrajkowej,jakiemotywy
nimikierowały?Zapytaniotodzisiaj,odpowiadają,iżbyłtospontaniczny
odruch,żemielijużdość,żechcielijakośzaprotestować,rozmawiaćzdy-
rekcją,astwierdziwszyjejniekompetencję–zwładzami.Dalejtojużtak
samosiępotoczyło–mówią.Aleprzecieżniewsubiektywnychmotywach
należyszukaćźródełrobotniczegowystąpienia,leczwobiektywnychwa-
runkachichbytu,podobniejakniemożnapoważnietraktowaćhaseł,pod
jakimipaktowałazestrajkującymiwładza,zasłaniającaswójegoistyczny
