Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Spoiwagipsowewbudownictwie
węszarąibudowędrobnokrystaliczną.Miąższośćzłóżjestbardzoróżnaiwahasię
odkilku[3]dostumetrów[10].Złożatesąbardzoniejednorodneisilniespękane,
zlicznymiszczelinamiwypełnionymiiłamiikrążącymiwodami.Warstwanadkładu
sięga200m.Wniektórychjednakmiejscachgipsyianhydrytywychodząniemalna
powierzchnię[3,10].NauwagęzasługujeczapagipsowazmiejscowościWapno,gdzie
gipsbyłeksploatowanymetodąodkrywkową[11].Zasobytegozłożazostałyszczegó-
łoworozpoznaneiwynosząokoło7,7mlnton[13].Obecnie,zewzględunapotrzebę
ochronyniżejleżącychpokładówsolikamiennejorazsolipotasowo-magnezowych,
jakrównieżznacznychkosztóweksploatacji,kujawskiezłożagipsuianhydrytuniesą
eksploatowane[3].
Wśródzłóżmioceńskichnajwiększeznaczeniegospodarczemajązłożawdolinie
rzekiNidy.
ZłożagipsunadNidąsąjednymiznajwiększychwEuropieiwystępująwdogodnych
warunkachgeologiczno-górniczych.
Gipsyztegorejonuwystępująnaznacznychprzestrzeniach,bezpośrednio
napowierzchnilubpodniewielkim,sięgającymkilkunastumetrównadkładem.
Miąższośćseriizłożowejwahasięwgranicach10-46m[13,15].Średniąmiąż-
szośćoceniasięna10-15metrów[9]przyzawartościCaSO
4·2H
2Owynoszącej
naogół85-95%[10,13,16].Gipsymioceńskiewykształconesąwkilkuodmianach:
oddrobno-dogrubokrystalicznychimająlicznenieregularneprzewarstwieniailaste,
coznacznieobniżaichjakość.
Wprofilugipsównadnidziańskichmożnawyróżnićdwiewyraźnieróżniącesięczęści:
•
dolną-zdużymikryształamigipsu(tzw.gipsyselenitowe),
•
górną-zezbitymiiłupkowymiodmianamiskałgipsowych.
Pierwszeznich-gipsyselenitowe-tworzyłysięwśrodowiskuowysokimzasole-
niuwód.Gipsyzbitepowstawałynatomiastwwarunkachzmniejszonegoichzasolenia.
Zaznaczyłsięwięctutajsilnywpływrozmaitychsubstancjinieorganicznychiorganicz-
nychnawielkośćipokrójpowstającychkryształówgipsu[13].
CechącharakterystycznązłóżzrejonurzekiNidyjeststosunkowodużazawartość
strontuibaru.Stronttworzyminerałcelestyn(SrSO
4),częstowchodziteżwstruktury
innychminerałówsiarczanowychwwynikuizowalentnejdiadochiiSr2+↔Ca2+.Wgip-
sachNieckiNidziańskiejzaznaczasięwyraźnezróżnicowaniewzawartościtegopier-
wiastka.Udziałstrontuwobszarachpołudniowychdochodzinawetdo1%wrejonie
Staszowa[13,17],podczasgdywpółnocnejczęścinieprzekracza0,5%[13].Udziałbaru
możenatomiastwzłożukołoStaszowaprzekraczaćnawet2%.
CałyobszarwystępowaniagipsunadNidąmożnapodzielićnadwieczęści:
•
złożapołożonenapołudnieodrzekiNidy,
•
złożapołożonenapółnocodrzekiNidy.
ObszarpołożonynapołudnieodNidypokrywagrubawarstwalessów,dochodząca
